چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود؟ موضوع: پاسخ به سوالات تاریخ انتشار: 2016-03-20 | بازدید: 1393

چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود؟

ابن قیم رحمه الله می فرماید: "دعاها و ذکرها مانند سلاح است و توانایی سلاح به صاحبش بستگی دارد نه فقط به کیفیت آن.! پس زمانی که این سلاح، سلاحی کامل و بدون عیب باشد و آن دست دست قوی ای باشد و هیچ مانعی وجود نداشته باشد می توانی دشمن را از بین ببری اما اگر در یکی از سه چیز، اختلال و بی نظمی به وجود بیاید، در تأثیر آن نیز اختلال ایجاد می شود"[1].

از این سخن، دانسته می شود که برای قبولی دعا آداب، احوال و احکام خاصی باید در دعا و دعاکننده به وجود بیاید و همچنین عوایق و موانعی هستند که باعث عدم قبولی دعا و استجابت آن می شود که باید آن ها را از دعا و دعاکننده دور ساخت، پس زمانی که این شرایط تحقق یابد دعاها پذیرفته می شوند.

اما اسبابی معینی که باید در دعاکننده وجود داشته باشد عبارتند از:

1. اخلاص در دعا؛ این از مهمترین و بزرگترین آداب است که الله عزوجل به آن دستور داده است؛ وی می فرماید: {او را فرا خوانید در حالی که دین تان را برای او خالص کرده باشید}[2]. اخلاص در دعا یعنی اعتقاد قاطعانه داشتن به اینکه کسی را که می خوانیم فقط الله یگانه باشد و فقط او قادر به برآورده کردن حاجات است و نباید هیچ یک مخلوقات را در آن شریک کرد.
2. توبه و بازگشت به سوی الله متعال. گناه و معصیت از مهمترین سبب در عدم قبولی دعا می باشد. پس دعاکننده قبل از دعا به توبه و استغفار روی آورد. الله عزوجل کلام نوح علیه السلام را اینگونه بیان می نماید: {پس گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهید، بی ‌گمان او بسیار آمرزنده است. تا از آسمان برایتان پی در پی باران فرستد. و با اعطاء دارائی و فرزندان، شما را یاری می ‌دهد، و باغ های سرسبز و فراوان بهره ی شما می سازد، و رودبارهای پر آب در اختیارتان قرار می دهد}[3].
3. تضرع، خشوع و شوق و بیم داشتن در هنگام دعا؛ این روح دعا، چکیده و مقصود آن است. الله تعالی می فرماید: {پروردگارتان را با تضرع و زاری در نهان بخوانید، زیرا او متجاوزان سرکش را دوست ندارد}[4].
4. اصرار و پافشاری، تکرار در دعا و عدم خستگی و دلخوری در آن. اصرار در دعا با تکرار دو یا سه بار آن تحقق می یابد. اما سه بار گفتن بهتر است زیرا آن تبعیت از سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم می باشد؛ ابن مسعود رضی الله عنه روایت می کند: "رسول الله صلی الله علیه وسلم زمانی که دعا می کردند سه بار دعا می کردند و زمانی که می طلبیدند سه بار طلب می کردند"[5]. همچنین در جای دیگر روایت می کند: "رسول الله صلی الله علیه وسلم سه بار دعا کردن و سه بار استغفار کردن را می پسندیدند"[6]. نووی رحمه الله می فرماید: یعنی مستحب است که دعا سه بار تکرار شود".
5. دعا کردن در حال آسایش و رفاه و در اوقات توانگری و آسانی؛ رسول الله صلی علیه وسلم می فرمایند: "در هنگام آسایش الله را به یاد داشته باش تا در هنگام سختی تو را به یاد داشته باشد"[7].
6. توسل کردن به اسما و صفات الله تعالی در دعا؛ الله جل وعلا می فرماید: {و برای الله، نام های نیک است پس به آن ها او را بخوانید}[8].
7. انتخاب دعاهایی جامع، موجز و پرمعنا. بهترین این دعاها، دعاهای رسول الله صلی الله علیه وسلم می باشد و دعا کردن با دعاهایی غیر از دعاهای ایشان نیز جایز است و مربوط به خودش شخص و مشکلاتش می شود.

اما از جمله آدابی که می توان در هنگام دعا به آن ها توجه کرد مانند: رو به قبله دعا کردن، طهارت داشتن، آغاز دعا با حمد و ستایش الله تعالی و صلوات بر رسول الله صلی الله علیه وسلم و بالا بردن دستان به هنگام دعا می باشد.

امور معینی که باعث استجابت دعا می شود، مانند: برگزیدن زمان و اماکن با فضیلت است.

اوقات و زمان های با فضیلت، مانند: هنگام سحر، قبل از طلوع فجر؛ ثلث آخر شب؛ ساعات پایانی روز جمعه، هنگام بارش باران و فاصله ی بین اذان و اقامه می باشند.

اما مکان های با فضیلت، مانند: مساجد، بخصوص مسجد الحرام – کعبه – می باشد.

حالت هایی که باعث استجابت دعا می شوند، عبارتند از: دعای شخص مظلوم، مسافر، روزه دار، پریشان و درمانده و دعای پنهانی مسلمان برای برادر مسلمانش.

موانع قبولی دعا:

1. زمانی که در دعا ضعفی وجود داشته باشد مانند: تجاوز در دعا با الله عزوجل، مانند خواستن چیزی غیر جایز از الله تعالی، مثل: خواستن جاودانگی در دنیا یا خواستن امری که در آن گناه و معصیت باشد یا درخواست مرگ خود و ...

ابوهریره رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت می کند که فرمودند: "دعای بنده همچنان پذیرفته می شود تا زمانی که در جهت انجام گناه یا قطع رابطه ی خویشاوندی، دعا نکرده باشد"[9].

2. زمانی که ضعف در شخص دعاکننده وجود داشته باشد. مثلا در توجه و روی آوری به سوی الله تعالی ضعیف باشد. یا بی ادبی با الله مانند: بالا بردن صدا هنگام دعا و یا بگونه ای دعا کند که او بی نیاز بوده و از الله روی گردان است. همچنین به کار بردن کلمات سخت و پرتکلف که باعث مشغولیت شخص به آن می شود و به هدف و معنای دعا توجه نمی کند و نباید خودنمایی به گریه و زاری و داد و فریاد کند و یا در آن مبالغه و زیاده روی کند.
3. یکی موانع استجابت دعا، وقوع در یکی از محرمات الهی مانند: به دست آوردن مال، آب و غذا، پوشاک، مَسْکن، مَرْکب و شغل حرام، هستند و یا زیبا دانستن گناهان و معصیت ها می باشد. همچنین ایجاد بدعت در دین و چیره شدن غفلت بر قلب از دیگر موانع پذیرش دعا می باشد.
4. خوردن مال حرام نیز یکی از بزرگترین سبب در عدم قبولی دعاست. ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: "ای مردم! به راستی که الله تعالی پاک است و جز پاکی را نمی پذیرد و به راستی الله، متقین را به همان چیزی دستور داده که پیامبران را بدان دستور داده است پس فرمود: {ای پیامبران! از پاکی ها بخورید و نیکی انجام دهید همانا من به آنچه انجام می دهید آگاه هستم} و نیز فرمود: {ای کسانی که ایمان آورده اید! از پاکی هایی که روزیتان کردیم، بخورید} سپس مردی را یاد کردند که سفرش را طولانی کرده، موهایش ژولیده و غبارآلود شده، دستانش را به سوی آسمان بلند کرده و یارب یارب می گوید، درحالی که غذایش حرام است، نوشیدنی اش حرام است، پوشیدنی اش حرام است و با حرام تغذیه شده پس چگونه دعایش مستجاب گردد؟!"[10]. در مردی که رسول الله صلی الله علیه وسلم ذکر نمودند برخی از اسبابی که باعث مستجاب شدن دعا می شود تحقق یافته است مانند: مسافر بودن و نیازمندی شدیدش به الله تعالی اما به دلیل خوردن مال حرام، دعایش پذیرفته نمی شود.
5. عجله و ناامیدی در استجابت دعا و ترک دعا به خاطر آن. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "دعای هریک از شما پذیرفته می شود تا زمانی که عجله نکند و بگوید: دعا کردم اما قبول نشد"[11].

و در حدیث دیگر می فرمایند: "دعای بنده همچنان پذیرفته می شود تا زمانی که در جهت گناه یا قطع صله ی رحم – رابطه ی خویشاوندی – دعا ننماید و عجله نکند.

گفته شد: ای رسول الله! عجله یعنی چه؟ فرمودند: عجله عبارت است از اینکه شخص بگوید: من بسیار دعا کردم اما ندیدم که برایم مستجاب شود. پس از آن خسته و مستأصل می شود ودعا کردن را ترک می کند"[12].

6. تعلیق کردن دعا؛ مثل اینکه شخص بگوید: بارالها! اگر می خواهی مرا ببخش!؛ درحالی که باید برای قبولی دعایش عزم و اراده ی قوی داشته باشد و تمام تلاش و کوشش را به کار گیرد و با خواهش و تمنا آن را از الله متعال طلب کند. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "هیچ یک از شما نگوید: بارالها! اگر خواستی مرا مغفرت کن؛ بارالها! اگر خواستی بر من رحم فرما؛ بلکه باید بطور قطع و یقین بخواهد؛ زیرا الله تعالی هرچه بخواهد انجام می دهد و کسی نمی توند او را مجبور به کاری کند"[13].

اما از جمله امور مهمی که باید بدانیم این است که استجابت دعا، حالت های مختلفی دارد:

• الله عزوجل دعا را همان طور که خواسته شده برآورده می نماید.
• به خاطر آن دعا شر و بدی ای را از او دور می کند یا اینکه چیزی بهتر از آنچه را که خواسته به او می دهد.
• یا اینکه آن دعا را برای آخرتش نگاه می دارد و روز قیامت که بنده به آن نیاز شدیدی خواهد داشت به او می دهد.

ترجمه شده همراه با تصرف

مترجم: ام احمد

http://islamqa.info