رکن اول: ایمان به الله سبحانه و تعالی

 

همه می دانیم که عقیده ی اسلامی بر شش رکن تأسیس شده که عبارتند از: ایمان به الله تعالی، ایمان به فرشتگان، ایمان به کتاب های آسمانی، ایمان به پیامبران، ایمان به روز آخرت، ایمان به قضا و قدر و خیر و شر.

 

و این شش رکن همان اصول عقیده ی اسلامی صحیح را تشکیل می دهند که کتاب الله تعالی یعنی قرآن و پیامبر اسلام یعنی رسول الله صلی الله علیه و سلم برای دعوت به آن فرستاده شده اند.

 

همانطور که گفتیم اولین رکن ایمان؛ ایمان به الله سبحانه و تعالی است که در این مقاله به صورت مفصل به آن خواهیم پرداخت.

 

ایمان به الله سبحانه وتعالی یعنی:

1ـ ایمان می‌آوریم به الله ‌تعالی؛ یعنی او تربیت کننده، خالق، مالِک و تدبیرکننده ی  تمام کارهاست.

 

2ـ ایمان می‌ آوریم به الوهیت الله متعال؛ یعنی اوست پروردگار حق و هر خدایی غیر از او باطل است.

 

3- ایمان می ‌آوریم به نام‌ها و صفت‌های باری ‌تعالی؛ یعنی نام‌های نیک و صفت‌های عالی و کامل، مخصوص اوست.

 

4- ایمان می‌آوریم به یکتایی او؛ یعنی اینکه: الله یکتاست (ربوبیت) و در پروردگاری (الوهیت)، نام‌ها و صفت‌ها (اسماء و صفات) هیچ شریکی ندارد.

 

الله تعالی می ‌فرماید: (همان پروردگار آسمان‌ها و زمین، و آنچه میان آن دو قرار دارد؛ او را پرستش کن و در راه عبادتش شکیبا باش. آیا مثل و مانندی برای او می ‏یابی؟)[1].

 

5ـ ایمان می ‌آوریم به این که: (الله (معبود بر حق است) هیچ معبودی بحق جز او نیست، زنده (و جهان هستی را) نگه دار و مدبر است ، نه چرت او را فرا گیرد و نه خواب، آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است از آن اوست کیست که در نزد اوجز به فرمان او شفاعت کند ؟ آنچه در پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد احاطه نمی یابد، کرسی او آسمانها و زمین را در بر گرفته، و نگاهداری آن دو (زمین و آسمان) بر او گران و دشوار نیاید، و او بلند مرتبه و بزرگ است)[2].

 

6- ایمان می‌آوریم به اینکه: (او پروردگاری است که معبودی بِحَق جز او نیست؛ دانای آشکار و نهان است، و او رحمان و رحیم است* او پروردگاری است که معبودی جز او بحق نیست؛ حاکم و مالک اصلی اوست؛ از هر عیب منزه است؛ به کسی ستم نمی ‌کند؛ امنیت‌ بخش است و مراقب [همه چیز]است؛ او قدرتمندی شکست‌ ناپذیر است که با اراده ی نافذِ خود هر امری را اصلاح می‌ کند و شایسته ی  عظمت است؛ الله منزه است از آنچه شریک برای او قرار می ‌دهند* او پروردگاری است خالق، آفریننده‌ ای بی ‌سابقه، و صورتگری بی‌نظیر؛ برای او نام‌های نیک است؛ و آنچه در آسمان‌ها و زمین است تسبیح او می ‌گویند؛ و او عزیز و حکیم است)[3].

 

7- ایمان می‌ آوریم به اینکه: برای اوست مُلک آسمان‌ ها و زمین: (هر چه را بخواهد می‏ آفریند؛ به هر کس اراده کند دختر می‏ بخشد و به هر کس بخواهد پسر؛ یا [اگر بخواهد] پسر و دختر ـ هر دوـ را برای آنان جمع می ‏کند، و هر کس را بخواهد عقیم می ‏گذارد؛ زیرا که او دانا و قادر است)[4].

 

8- ایمان می ‌آوریم به اینکه: (هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست؛ کلیدهای آسمان‌ها و زمین از آنِ اوست؛ روزی را برای هر کس بخواهد گسترش می ‏دهد یا محدود می ‏سازد؛ او به همه چیز داناست)[5].

 

9- ایمان می‌ آوریم به اینکه: (هیچ جنبنده ‏ای در زمین نیست مگر اینکه روزیِ او بر الله است؛ او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را می ‏داند؛ همه اینها در کتاب آشکاری ثبت است [در لوح محفوظ در کتاب علم الله])[6].

 

10- ایمان می ‌آوریم به اینکه: (کلیدهای غیب، تنها نزد اوست، و جز او کسی آنها را نمی ‏داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می ‏داند؛ هیچ برگی [از درختی]نمی ‏افتد، مگر اینکه از آن آگاه است؛ و نه هیچ دانه‏ ای در تاریکی‌های زمین، و هیچ تَر و خشکی نیست مگر اینکه در کتابی آشکار [در کتاب علم الله] ثبت است)[7].

 

11- ایمان می ‌آوریم به اینکه: (آگاهی از زمان قیامت مخصوص الله است، و اوست که باران را نازل می ‏کند، و آنچه را که در رحِم‏ها[ی مادران] است می ‏داند؛و هیچ کس نمی ‏داند فردا چه به دست می ‏آورد، و هیچ کس نمی‏ داند در چه سرزمینی می‏ میرد؛ الله عالم و آگاه است)[8].

 

12- ایمان می‌ آوریم به اینکه: الله تعالی سخن می ‌گوید با هر چیز، درهر زمان و هرگونه که بخواهد: (و الله با موسی [حقیقتاً و بدون واسطه] سخن گفت)[9] .

(و هنگامی که موسی به میعادگاه ما آمد، و پروردگارش با او سخن گفت)[10].

 

13- ایمان می‌ آوریم به اینکه: (بگو: اگر دریاها برای [نوشتن] کلمات پروردگارم مرکّب شود، دریاها پایان می ‏گیرد، پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان یابد)[11].

 

14ـ ایمان می‌ آوریم به اینکه: کلمات و سخنان الله عزوجل کامل ‌ترین کلمات و سخنان است؛ صادق در اخبار، عادل در احکام، و نیکو در گفتار؛ چنان ‌که می‌ فرماید: (و کلام پروردگار تو با صدق و عدل به حد تمام رسید)[12].

 

15- ایمان می ‌آوریم که قرآن کریم، کلام الله ‌متعال است؛ در آن از روی حقیقت سخن گفته است، و آن را به سوی جبریل؛ فرو فرستاده؛ سپس جبریل آن را بر قلب رسول الله صلی الله علیه و سلم نازل کرده است؛ چنان ‌که می ‌فرماید: (بگو: روح القُدُس [جبرئیل] آن را از جانب پروردگارت به حق نازل کرده)[13].

 

16- ایمان می‌ آوریم به اینکه: الله بزرگوار، به ذات و صفت خود، بر خلقش برتری دارد؛ چنان ‌که می ‌فرماید: (او (الله تعالی) بالا و بلند مرتبه و با عظمت است)[14]. و می ‌فرماید: (اوست که بر بندگان خود غالب است؛ و اوست حکیم آگاه)[15].

 

17- ایمان می ‌آوریم به اینکه: (پروردگارتان الهی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید؛ سپس بر عرش قرار گرفت و به تدبیرِ کار [جهان] پرداخت)[16].

 

قرار گرفتنِ الله عزوجل بر عرش و قرار گرفتن بر آن با ذات مقدسِ خود، خاص و شایسته ی جلال و عظمت او است و هیچ کس جز الله تعالی چگونگی آن را نمی ‌داند.

 

18- ایمان می‌آوریم به اینکه: الله سبحانه و تعالی بر عرش قرار دارد، و از احوال مخلوقاتش آگاه است، گفتارشان را می ‌شنود، کارهای آنها را می ‌بیند و امور و شئون آنها را تدبیر می ‌کند؛ فقیر را رزق و روزی می‌ دهد، هر کس را بخواهد عزتِ مُلْک و سلطنت می ‌بخشد، از هر که بخواهد می ‌گیرد، و به هر که بخواهد عزت و اقتدار می ‌بخشد، هر که را خواهد خوار و ذلیل می ‌گرداند، هر خیر و نیکی به دست اوست، و تنها او بر هر چیز تواناست. آن ذاتی که چنین مرتبه و مقامی دارد، حقیقتاً با آفریدگانش همراه است؛ با آنکه در حقیقت، بر فرازِ آنان بر عرش خود قرار دارد؛ چنان ‌که می‌ فرماید: (هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست)[17].

 

ما عقیده ی  گروه حلولیه مانند «جَهمیه» را نمی‌ پذیریم که می‌ گویند: «روح از جسمی به جسم دیگرمنتقل شده یا حلول می ‌کند، یا اینکه الله تعالی با خلقش در زمین است»؛ بلکه بر این باوریم که هرکس اینچنین بیندیشد، کافر و گمراه است؛ زیرا خداوند را به عیب‌هایی توصیف کرده است که شایستۀ  او نیست.

 

19- ایمان می ‌آوریم به آنچه رسول الله صلی الله علیه و سلم خبر داده است که الله متعال هر شب، آنگاه که یک‌ سومِ شب باقی مانده باشد، به آسمانِ دنیا فرود می‌ آید و می ‌فرماید: (چه کسی مرا دعا می‌ خواند تا او را اجابت کنم؟ و چه کسی از من خواسته­ ای دارد تا به او عطا نمایم؟ چه کسی از من آمرزش می‌ خواهد تا گناهانش را ببخشایم؟)[18].

 

20- ایمان می‌ آوریم که الله عزوجل در روز قیامت برای جدا کردن حق از باطل (فصل) و حکم کردن بین بندگان می ‌آید؛ چنان‌ که می‌ فرماید: (و چنان نیست که آنها [دنیاطلبان]می ‌پندارند؛ در آن هنگام که زمین سخت در هم کوبیده شود * و الله برای فصل قضاوت بین خلایق بیاید و فرشتگان صف در صف حاضر شوند * و در آن روز، جهنم را حاضر می‌ کنند. [آری] در آن روز انسان پند می ‌گیرد؛ اما این پند گرفتن چه سودی برایش دارد؟)[19].

 

21- ایمان می‌آوریم به اینکه: الله عزوجل: (آنچه را می ‌خواهد، انجام می ‌دهد)[20].

 

22- ایمان می‌آوریم که: الله ‌تعالی دو نوع اراده دارد:

أـ اراده کونی (متعلق به جهانِ هستی): اینکه مراد و خواست او باید واقع گردد و لازم نیست که آن مراد (آن چیزی که طبق اراده ی کونی واقع می‌ گردد) برای او محبوب و دوست داشتنی باشد؛ این نوع اراده را «مشیّت» نیز گوید؛ چنان‌ که می‌ فرماید: (اگر الله می ‏خواست، با هم جنگ نمی ‏کردند؛ ولی پروردگار آنچه را می‏ خواهد؛ انجام می‏ دهد)[21].

 

ب: اراده شرعی (متعلق به اوامر و نواهی): حتمی نیست که مرادِ الله تعالی طبق این اراده واقع گردد؛ ولی مراد پروردگار در اینجا محبوب است؛ چنان ‌که می‌ فرماید: (و الله تعالی می خواهد توبه شما را بپذیرد)[22].

 

23- ایمان می ‌آوریم به اینکه: مراد و خواستِ الله عزوجل ـ چه کونی و چه شرعی‌ـ بر اساس حکمتِ اوست. پس هر چه که الله تعالی اراده ی وقوعش را کرده، و یا شرعاً بندگانش را به آن مکلف نموده باشد، همه  طبق اراده ی اوست؛ خواه به حکمت آن پی ببریم یا عقل و فهم ما از درک دلایلِ آن قاصر باشد؛ چنان ‌که می‌ فرماید: (آیا خداوند بهترین حکم‌کنندگان و داوران نیست؟)[23].

 

24- ایمان می ‌آوریم که: الله سبحانه و تعالی دوستان خود را دوست دارد، و دوستان الله عزوجل او را دوست دارند؛ چنان ‌که می ‌فرماید: (بگو: اگر الله را دوست می ‏دارید، از من پیروی کنید تا الله [نیز] شما را دوست بدارد)[24].

 

25- ایمان می‌ آوریم به اینکه اگر بندگان رفتار و گفتاری را که الله عزوجل امر فرموده انجام دهند، موجب خشنودی باری تعالی است، و اگر آنچه را که نهی فرموده انجام دهند، آن را نمی‌ پسندد؛ چنان‌ که می‌ فرماید: (اگر کفران کنید، الله از شما بی ‏نیاز است و هرگز کفران را برای بندگانش نمی پسندد؛ و اگر شکر او را به جای آورید، آن را برای شما می ‏پسندد)[25].

 

26- ایمان می ‌آوریم به اینکه الله عزوجل از کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادند، راضی و خشنود است؛ چنان ‌که می ‌فرماید: (هم الله از آنها خشنود است و [هم] آنها از الله خشنودند؛ و این [مقام والا و پاداش‌های مهم و بی ‌نظیر] برای کسی است که از پروردگارش بترسد)^[26].

 

27- ایمان می‌ آوریم به اینکه الله ‌تعالی بر کسانی ‌که سزاوار عِقاب [و عذاب] هستند، مانند کافران و غیر آنها، خشم و غضب می‌ گیرد؛ چنان‌ که می ‌فرماید: (و آنانی ‌که درباره الله بد اندیشند، گردشِ بدِ روزگار بر آنان باد و الله بر آنان خشم گرفته است)[27].

 

28- ایمان می‌ آوریم به اینکه الله تعالی دارای چهره ‌ای آراسته به عظمت و بزرگی و اِنعام و احسان است: (و تنها وجه پروردگار با عظمت و ارجمند تو می‌ ماند و بس)[28].

 

29- ایمان می‌آوریم به اینکه الله عزوجل دارای دو دست گرامی و عظیم است (که مثل و مانند هیچ دستی نیستند و چون بنابر نصوص صحیح و صریح بیان شده­اند، جای تأویل ندارند و نفی این صفات عُلیا را نمی ­کنیم؛ چرا که ایمان بدانها واجب است و از کیفیت آنها سئوالی نمی­ پرسیم؛ چون اصحاب گرامی رسول الله صلی الله علیه و سلم از کیفیت آنها نپرسیده­ اند)، چنان‌ که می‌ فرماید: (بلکه هر دو دست او گشاده است؛ هرگونه بخواهد، می ‏بخشد)[29].

 

و می­فرماید: (آنها الله را آن‌ گونه که شایسته است نشناختند؛ در حالی که تمام زمین در روز قیامت در قبضه ی اوست و آسمانهای پیچیده در دست اوست؛ الله منزه و بلند مقام است از شریک‌هایی که برای او می‏ پندارند)[30].

 

30- ایمان می ‌آوریم به اینکه برای الله‌ تعالی دو چشم حقیقی است؛ چنان ‌که می ‌فرماید: (و کشتی را با وحی ما و زیر نظر ما بساز)[31]. چنان ‌که رسول‌ الله صلی الله علیه و سلم می ‌فرمایند: (حجاب الله عزوجل نور است، اگر آن را ظاهر و آشکار کند، جلال و عظمت و روشنایی چهره ‌اش [تمامی] آن آفریدگانش را که چشمش به آن برسد؛ می‌ سوزاند)[32].

 

اهل سنّت و جماعت، همگی بر این باورند که چشمان الله متعال دوتاست؛ چنان ‌که رسول الله صلی الله علیه و سلم درباره ی دَجال فرموده: (دجال یک چشم دارد و چشم دیگرش کور است، و الله ‌تعالی چنین نیست)[33].

 

31- ایمان می‌ آوریم به اینکه: (چشم‌ها او را [در دنیا] نمی ‏بینند [لیکن در آخرت مؤمنان او را خواهند دید] و او همه ی چشم‌ها را می ‏بیند؛ و او بخشنده ی [انواع نعمت‌ها، و باخبر از دقایق موجودات،] و آگاه [از همه] چیز است)[34].

 

32- ایمان می‌ آوریم به اینکه مؤمنان در روز قیامت الله را خواهند دید؛ چنان‌ که می ‌فرماید: (در آن روز صورت‌های [اهل سعادت] شاداب و مسرور است*[و با شادابی] به پروردگارش می ‌نگرد)[35].

 

33- ایمان می‌ آوریم به اینکه الله سبحانه و تعالی مثل و مانندی ندارد؛ زیرا صفت‌های او کامل است: (هیچ چیز همانند او نیست، و او شنوا و بیناست)[36].

 

34- ایمان می ‌آوریم به اینکه: (هیچ‌ گاه خواب سبک و سنگینی او را فرا نمی ‏گیرد)[37]؛ زیرا زندگی و قیومیت [تدبیر عالم] الله در بلند ترین درجه کمال است.

 

35- ایمان می ‌آوریم به اینکه الله سبحانه وتعالی به هیچ ‌کس ظلم نمی‌ کند؛ زیرا عادل است، و اینکه از اعمال و کردار بندگانش غافل نیست؛ زیرا او کاملاً آگاه و مراقب آفریدگانش است.

 

36ـ ایمان می ‌آوریم به اینکه الله تعالی، از آنچه در آسمان‌ها و زمین است، عاجز و ناتوان نیست؛ زیرا او در علم و قدرت خود کامل است: (فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‏گوید: "موجود باش" آن نیز بی‏درنگ موجود می‏شود)[38]، و اینکه هیچ خستگی و سختی بر او وارد نمی ‌شود؛ چرا که توانش کامل است؛ چنان ‌که می ‌فرماید: (ما آسمان‌ها و زمین و آنچه را در میان آنهاست، در شش روز آفریدیم، و هیچ ‌گونه رنج و سختی به ما نرسید [با این حال چگونه زنده‏کردن مردگان برای ما مشکل است؟])[39].

 

37- ایمان می‌آوریم به صحیح بودن نام‌ها و صفت‌های الله ‌تعالی که خودش برای خود ثابت کرده و رسول الله صلی الله علیه و سلم برای او اثبات و تصدیق کرده است؛ اما از دو امرِ نادرست به شدت دوری، و آن را انکار می ‌کنیم:

 

اول: همانندی و تشبیه، یعنی [شباهت دادن و مانند کردن] اینکه کسی با قلب یا زبان خود بگوید که صفت‌های الله عزوجل همانند صفت‌های مخلوقات است.

 

دوم: کیفیت: یعنی چگونگیِ چیزی، اینکه با قلب یا زبان خود بگوید صفت‌های الله تبارک و تعالی چنین و چنان است.

 

38- ایمان می‌ آوریم به نفی آنچه الله سبحانه وتعالی از خود نفی کرده، یا رسول‌ الله صلی الله علیه و سلم انکار کرده و از پروردگار دور دانسته‌ است، و اینکه آن نفی و دوری، شامل اثباتِ کمال ضد آن [صفت‌های نفی شده برای پروردگار است]، و آنچه الله تعالی و رسولش صلی الله علیه و سلم در آن سکوت کرده‌اند، ما نیز درباره ی آن خاموش و ساکت می ‌مانیم.

 

39- بر این باور و عقیده‌ ایم که پیروی از این راه و روش، بر ما واجب است و باید آن را بپذیریم؛ زیرا آنچه را الله تعالی ثابت کرده، یا آن را از خود نفی کرده، خبری است که از سوی خود بر ما وحی نموده است، و الله سبحانه و ‌تعالی درباره ی خود، از هر کسی داناتر و آگاه ‌تر است. کیست که در گفتارش از پروردگار راستگو تر است؟ و کیست که نیکوتر از الله عزوجل سخن گوید؟ و بندگانش به علم او نمی توانند برسند.

 

آنچه رسول الله صلی الله علیه و سلم برای الله عزوجل ثابت کرده و یا از او نفی نموده، خبری است که درباره ی پروردگارگفته و خبر داده است؛ او از هر بنده ‌ای به پروردگار یکتا عالم‌ تر، دانا تر وآگاه ‌تر است، و او خیر خواه‌ ترین مردم و راستگوترین و شیواسخن ‌ترینِ انسانهاست.

 

در کلام الله سبحانه وتعالی و رسولش صلی الله علیه و سلم دانش کامل و صدق و راستی است و هیچ عذری در رد کردن یا شک کردن در آن نیست.

 

منبع: برگرفته از کتاب: عقیده ی اهل سنت و جماعت، تألیف: شیخ محمد بن صالح العثیمین رحمه الله، با اندکی تصرف.

 

 

 

 

 

 

    منبع: نوار اسلام