مفهوم نماز موضوع: نماز تاریخ انتشار: 2018-02-11 | بازدید: 710

مفهوم نماز

نماز در لغت بمعنی دعا است. الله متعال می‌فرماید:

«ای پیامبر از اموال آنان، زکات بگیر که باعث پاکی و تزکیه آنها می‌‌شود و برای آنان، دعا کن چرا که دعایت، آرامش برای آنان بحساب می‌آید و الله، شنوا و داناست».[1]

چنانچه مشاهده می‌کنیم کلمه «صل» بمعنی «دعا کن» است.

رسول الله صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «إِذَا دُعِیَ أَحَدُکُمْ فَلْیُجِبْ فَإِنْ کَانَ صَائِمًا فَلْیُصَلِّ وَإِنْ کَانَ مُفْطِرًا فَلْیَطْعَمْ»^([2]). «اگر کسی از شما (برای صرف غدا) دعوت شد، اجابت نماید. اگر روزه داشت، (برای صاحب غذا) دعای (خیر و برکت و استغفار) نماید. و اگر روزه نداشت، غذا بخورد». باید دانست که صلاه یعنی درودی که از طرف الله متعال باشد، بمعنی ثناء و ستایش است و درودی که از طرف فرشتگان باشد، بمعنی دعا است. الله متعال می‌فرماید:

«همانا الله و فرشتگان بر پیامبر، درود می‌فرستند. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، (شما هم) بر او، درود و سلام بفرستید».[3]

ابو‌العالیه می‌گوید: صلاه (درود) الله متعال بمعنی تعریف و تمجید او، نزد فرشتگان است و درود فرشتگان بمعنی دعا است. و ابن عباس رضی الله عنهما می‌گوید: یصلّون یعنی تبریک می‌گویند^([4]).

و برخی گفته اند: درود الله یعنی همان رحمت الهی است و درود فرشتگان بمعنی استغفار کردن آنان است. و صحیح و درست، همان قول اول است^([5]).

الله عزوجل می‌فرماید:

«آنان (همان بردباران با ایمانی هستند که) الطاف و رحمت و احسان و مغفرت معبودشان شامل حال آنان می‌گردد و مسلماً ایشان راه یافتگان (به جاده حق و حقیقت و طریق خیر و سعادت) هستند».[6]

چنانچه مشاهده می‌کنیم رحمت، بر صلوات، عطف شده است و اقتضای عطف، مغایرت می‌باشد.

پس صلاتی که از طرف الله متعال باشد بمعنی ستایش است و صلاتی که از طرف مخلوقات یعنی فرشتگان، جن وانس باشد، بمعنی نماز، رکوع، سجده، دعا و تسبیح گفتن است. و صلاتی (درودی) که از طرف پرندگان و خزندگان باشد، بمعنی تسبیح گفتن است^([7]).

و «صلاة» در اصطلاح شریعت، عبارت از: عبادتی است که بخاطر الله متعال، انجام می‌گیرد و شامل اقوال و افعال معین و ویژه ای می‌باشد که با تکبیر، آغاز و با سلام، به پایان می‌رسد و این، اقوال و افعال مخصوص، «صلاة» نامیده شده اند زیرا دعا را نیز در برمی‌گیرند^([8]).

در نتیجه کلمه «صلاة» که در آغاز به هر دعایی، اطلاق می‌شد، از آن مفهوم، انتقال پیدا کرد و هم اکنون بخاطر مناسبتی که میان دعا و نماز وجود دارد، همان افعال و اقوال مخصوص، کلمه صلاة یعنی نماز، اطلاق می‌شود. پس هرگاه، کلمه «صلاة» یعنی نماز در شریعت اطلاق شود، مفهوم آن، فقط نماز با همان افعال و اقوال مخصوص است^([9]).

و سرتاسر نماز، دعا یعنی طلب و درخواست است: زیرا طلب و درخواست یا با سؤال کردن، مطرح می‌شود چنانچه دعا کننده، خواهان جلب منفعتی و یا دفع ضرری می‌شود و طلب اینگونه نیازها از الله متعال، فقط با زبان و سؤال کردن، انجام می‌گیرد.

یا اینکه طلب و درخواست با عبادت انجام می‌گیرد. چنانکه انسان با اعمال نیک از قبیل نماز، رکوع، سجده و غیره، طلب اجر و ثواب می‌نماید. پس کسی که این، عبادات را انجام می‌دهد، در واقع با زبان حال از الله متعال، طلب مغفرت می‌نماید. و از سخنان فوق، روشن می‌شود که سرتا سر نماز، دعا و درخواست با زبان و یا طلب و در خواست بوسیله عبادت است چرا که نماز هر دو نوع را در بر می‌گیرد^([10]).

منبع: جایگاه نماز در اسلام از دیدگاه کتاب و سنت, مؤلف: دکتر سعید بن علی بن وهف قحطانی، ترجمه: عبدالقادر ترشابی.