تفاوت بزرگ و زیاد تفاسیر اهل سنت و تفاسیر شیعه موضوع: تفسیر قرآن تاریخ انتشار: 2018-11-21 | بازدید: 2834

تفاوت بزرگ و زیاد تفاسیر اهل سنت و تفاسیر شیعه

در مقالات قبل نمونه هایی از تفسیر شیعه را بیان کردیم[1] و در این مقاله به بیان برخی از تفاسیر اهل سنت، ذیل آیاتی که تفسیر آن‌ها را از تفاسیر شیعه بیان کردیم، می ‌پردازیم‌ تا تفاوت بزرگ و وسیع میان تفاسیر اهل سنت و شیعه را بیان نماییم؛ در این میان هر شیعه‌ ی هوشیار و منصفی موظف است آنچه را فطرت او نزدیک تر به صحت و قبول یافت، حق بداند. لازم به ذکر است که کتاب‌های اهل سنت در دسترس همه می‌ باشند، می ‌توانید آن‌ها را مطالعه نمایید و بر آیات قرآن عرضه کنید.

آن‌ها در کتاب‌های اهل سنت آرامش و طمأنینه‌ ای خواهند یافت که قلب‌های ایشان را در بر می ‌گیرد تا شیرینی اسلام حقیقی و آرامش و سکینه و راحتی قلب را بچشند و به این ترتیب به حقوق و جایگاه والا و واقعی خود در دنیا و آخرت دست یابند.

ابتدا با این آیه شروع می ‌کنیم: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ یَلۡتَقِیَانِ* بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ لَّا یَبۡغِیَانِ* فَبِأَیِّ ءَالَآءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ* یَخۡرُجُ مِنۡهُمَا ٱللُّؤۡلُؤُ وَٱلۡمَرۡجَانُ﴾[2] «دو دریای (مختلف شور و شیرین) را به جریان آورد درحالی ‌که با یکدیگر برخورد می‌ کنند. میان آن دو حایلی است که یکی بر دیگری غلبه نمی ‌کند (و در هم نیامیزند). پس (ای گروه انس و جن) کدامین نعمت‌های پروردگارتان را تکذیب می‌ کنید؟! از آن دو (دریا) مروارید و مرجان بیرون می ‌آید».

در تفاسیر قدیم و جدید اهل سنت مطالبی در این رابطه آمده است که نمونه‌هایی از آن در «در المنثور» سیوطی ذکر شده است: ابن جریر و ابن منذر و ابن ابی حاتم از ابن عباس روایت کرده‌ اند که گفته است: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ﴾ یعنی: دو دریا را به جریان درآورد، فرستاد؛ ﴿بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ﴾ یعنی میان آن دو مانعی قرار داد؛ ﴿لَّا یَبۡغِیَانِ﴾ یعنی: با یکدیگر مخلوط نمی ‌شوند.

 عبد بن حمید و ابن جریر و ابن منذر از مجاهد نقل کرده ‌اند که وی گفت: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ یَلۡتَقِیَانِ﴾، یعنی: آن دو را در کنار هم روان ساخت؛ ﴿بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ﴾ یعنی: مانعی از جانب الله تعالی؛ ﴿لَّا یَبۡغِیَانِ﴾، یعنی: با یکدیگر در نیامیزند؛ و در لفظ دیگری آمده است: یعنی یکی از آن دو بر دیگری طغیان نکند، نه آب شیرین بر شور و نه شور بر شیرین.

عبد بن حمید و ابن منذر از عکرمه روایت کرده‌ اند که گفت: ﴿مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَیۡنِ یَلۡتَقِیَانِ﴾، یعنی: نیکویی و حسن دو دریا؛ ﴿بَیۡنَهُمَا بَرۡزَخٞ لَّا یَبۡغِیَانِ﴾ یعنی برزخ تصمیمی از جانب الله تعالی است که یکی از آن‌ها بر دیگری طغیان نمی‌ کند. (پایان).

ذکر لؤلؤ و مرجان در این آیات، بر آن دلالت دارد که این دو دریا، دو دریای شور هستند، زیرا مروارید و مرجان تنها از دریاهای شور استخراج می‌ شوند؛ این به معنای آن است که روی سخن این آیه با آب‌های اقیانوس‌ها و دریاهای شور است که در وهله‌ ی اول دارای ویژگی‌های یکسانی دانسته می‌ شوند، اما درحقیقت همانند تپه‌ای مجاور و دارای خصایص متمایز می ‌باشند.

اقیانوس‌ها و دریاهای شور همچون مجموعه ‌ی آبی واحد با صفات یکسان به نظر می ‌رسند، اما درحقیقت مجموعه‌هایی دارای صفات مختلف می‌ باشند که از نظر شوری، دما و تراکم با یکدیگر تفاوت دارند، زیرا آن‌ها همیشه با هم تداخل دارند اما هیچگاه با یکدیگر مخلوط نمی ‌شوند، گویا میان آن دو مانعی وجود دارد که آب‌های آن‌ها را از مخلوط شدن و مزج در یکدیگر باز می ‌دارد که جز با استفاده از فناوری‌های جدید نمی ‌توان به این مسأله پی برد، درحالی ‌که قرآن این اوصاف را [در زمان نزولش] ذکر کرده است.

آیا این مسأله دلیل روشن و واضحی بر معجزه بودن قرآن نیست؟! پس اندکی بیندیش!!.

 وقتی این نص قرآنی با دانشمند دریاشناس امریکایی پروفسور"“هیل" و نیز دانشمند زمین شناس آلمانی "شرایدر" مورد بحث و مناقشه قرار گرفت، آن دو پاسخ دادند: این علم صد در صد علم الهی است و اعجازی روشن و آشکار است و محال است یک فرد بی ‌سواد همچون محمد بتواند در دورانی که جهل و نادانی حاکم بود، به این علم پی ببرد.

اما اینکه الله متعال می ‌فرماید: ﴿وَأَوۡحَیٰ رَبُّکَ إِلَی ٱلنَّحۡلِ أَنِ ٱتَّخِذِی مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُیُوتٗا وَمِنَ ٱلشَّجَرِ وَمِمَّا یَعۡرِشُونَ * ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ فَٱسۡلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلٗاۚ یَخۡرُجُ مِنۢ بُطُونِهَا شَرَابٞ مُّخۡتَلِفٌ أَلۡوَٰنُهُۥ فِیهِ شِفَآءٞ لِّلنَّاسِۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَأٓیَةٗ لِّقَوۡمٖ یَتَفَکَّرُونَ﴾[3] «و پروردگار تو به زنبور عسل الهام کرد که: از کوه‌ها و درختان و داربست‌هایی که (مردم) می ‌سازند، خانه‌هایی برگزین. آنگاه از (شیره‌ی) تمام میوه‌ها (و گل‌ها) بخور، سپس راه‌های هموار پروردگارت را بپیما. از شکم آن‌ها، نوشیدنی با رنگ‌های گوناگون بیرون می ‌آید که در آن شفا برای مردم است. بی‌ شک در این نشانه ‌ای است برای گروهی که می ‌اندیشند».

در تفسیر ابن کثیر ذیل این آیه آمده است که مراد و منظور از «وحی» در اینجا الهام و هدایت و راهنمایی زنبور است؛ اینکه برای خود در کوه‌ها خانه‌های اتخاذ نموده و به آن پناه برد و نیز از درختان و داربست‌ها خانه‌ هایی برای خود برگزیند، سپس الله متعال به او اذنی قدری و تسخیری داده است تا از تمامی میوه‌ها بخورد و راه‌هایی را که الله متعال برای او هموار نموده است، بپیماید، در این فضای پهناور و خشکی گسترده و وادی‌ها و کوه‌های سر به فلک کشیده، سپس هریک به جای خود و خانه‌ ی خود که در آن برای او فراخی و عسل است، بازمی ‌گردد، پس موم را می سازد و از دهان خود عسل تولید می‌ کند و سپس به چراگاه خود می ‌رود.

رسول الله صلی الله علیه و سلم ما چهارده قرن پیش در احادیثی که در کتاب‌های اهل سنت ثابت است، به فواید عسل اشاره نموده است.

از آنچه گذشت دانستیم که تفاسیر سلف صالح اهل سنت به توفیق الله متعال، با قرآن هماهنگ است، درحالی‌ که آن‌ها دستگاه‌ها و فناوری‌های پیشرفته ‌ی امروزی را در اختیار نداشتند و این دلالت بر تقوا و صلاح آن‌ها دارد، الله متعال می ‌فرماید: ﴿وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ وَیُعَلِّمُکُمُ ٱللَّهُۗ وَٱللَّهُ بِکُلِّ شَیۡءٍ عَلِیمٞ﴾[4] «و از الله بترسید و (آنچه که برای شما مفید است) الله به شما آموزش می ‌دهد و الله به همه چیز داناست» و می ‌فرماید: ﴿إِن تَتَّقُواْ ٱللَّهَ یَجۡعَل لَّکُمۡ فُرۡقَانٗا﴾[5] «اگر از الله بترسید برای شما راه نجات (و وسیله‌ ای برای جدایی حق از باطل) قرار می ‌دهد».

حال به بیان این کلام الهی می ‌پردازیم: ﴿وَإِذَا تُتۡلَیٰ عَلَیۡهِمۡ ءَایَاتُنَا بَیِّنَٰتٖ قَالَ ٱلَّذِینَ لَا یَرۡجُونَ لِقَآءَنَا ٱئۡتِ بِقُرۡءَانٍ غَیۡرِ هَٰذَآ أَوۡ بَدِّلۡهُۚ قُلۡ مَا یَکُونُ لِیٓ أَنۡ أُبَدِّلَهُۥ مِن تِلۡقَآیِٕ نَفۡسِیٓۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَیٰٓ إِلَیَّۖ إِنِّیٓ أَخَافُ إِنۡ عَصَیۡتُ رَبِّی عَذَابَ یَوۡمٍ عَظِیمٖ﴾[6] «و هنگامی ‌که آیات روشن ما بر آن‌ها خوانده شود، کسانی ‌که به ملاقات ما (در روز قیامت) امید ندارند، گویند: قرآنی غیر از این بیاور یا آن را تغییر بده. (ای پیامبر!) بگو: من حق ندارم که آن را از پیش خود تغییر دهم و من پیروی نمی‌ کنم مگر آنچه را که بر من وحی می ‌شود و من اگر پروردگارم را نافرمانی کنم از عذاب روز بزرگ می ‌ترسم».

تمامی تفاسیر مشهور اهل سنت بدون استثنا این آیه را کاملا مطابق با سیاق آن تفسیر نموده‌اند بدون هیچ تناقض و تضادی؛ به عنوان مثال در تفسیر ابن کثیر آمده است:

«الله متعال در این آیه از عیبجویی مشرکین قریش خبر می ‌دهد که منکر حق بودند و از آن روی می‌ گرداندند؛ اینکه وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم کتاب الله تعالی و حجت‌های واضح آن را بر ایشان می‌ خواند، به او می ‌گفتند: «قرآنی غیر از این برای ما بیاور»؛ یعنی: این را کنار بگذار و چیز دیگری با شیوه‌ای دیگر برای ما بیاور، یا آن را به شکل دیگری تبدیل کن؛ الله متعال به پیامبرش صلوات الله و سلامه علیه می ‌فرماید: ﴿قُلۡ مَا یَکُونُ لِیٓ أَنۡ أُبَدِّلَهُۥ مِن تِلۡقَآیِٕ نَفۡسِیٓۖ﴾ یعنی من نمی ‌توانم چنین کاری انجام دهم، من بنده‌ای مأمور و پیام آوری هستم که از سوی الله متعال ابلاغ می ‌کنم؛ ﴿إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَیٰٓ إِلَیَّۖ إِنِّیٓ أَخَافُ إِنۡ عَصَیۡتُ رَبِّی عَذَابَ یَوۡمٍ عَظِیمٖ﴾؛

سپس در مقام استدلال بر صحت آنچه به سوی ایشان آورده است، می‌ گوید: ﴿قُل لَّوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا تَلَوۡتُهُۥ عَلَیۡکُمۡ وَلَآ أَدۡرَیٰکُم بِهِۦۖ فَقَدۡ لَبِثۡتُ فِیکُمۡ عُمُرٗا مِّن قَبۡلِهِۦٓۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ﴾[7] «بگو: اگر الله می ‌خواست من آن را بر شما نمی ‌خواندم و نه (الله) شما را از آن آگاه می ‌کرد، به راستی که پیش از این عمری را در میان شما گذرانده ‌ام، آیا نمی‌ اندیشید؟!». یعنی: من این را به فرمان الله و خواست و اراده ‌ی الله متعال برای شما آورده ‌ام و دلیل آنکه این را خود نتراشیده‌ ام‌ و افترا نبسته ‌ام، این است که شما از مقابله با آن ناتوانید و از زمانی که در میان شما پرورش یافتم تا زمانی که به پیامبری مبعوث شدم، به صدق و امانت من اعتراف داشتید و بر من خرده نمی ‌گرفتید، به همین خاطر می‌ گوید: ﴿فَقَدۡ لَبِثۡتُ فِیکُمۡ عُمُرٗا مِّن قَبۡلِهِۦٓۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ١٦﴾ یعنی: آیا آنقدر عقل ندارید که به واسطه‌ ی آن بتوانید حق را از باطل تمیز دهید.

از این ‌رو علمای متخصص و معاصر اهل سنت از جوانب مهم علمی قرآن و سنت بهره برده‌اند و هیأت جهانی اعجاز علمی در قرآن و سنت را تشکیل داده‌اند، این هیأت پیرو «رابطة العالم الإسلامی» می ‌باشد و برای تحقق اهدافی چند، عمل می ‌کند؛ از جمله: وضع قواعدی برای ثبت اجتهاد در بیان اعجاز علمی کتاب و سنت؛ شناخت معنای دقیق آیات موجود در کتاب و سنت که با علوم هستی شناسی در ارتباط است؛ ایفای نقش در راستای آماده سازی پژوهشگرانی که به مطالعه و پژوهش در مسائل علمی در پرتو قرآن و سنت بپردازند؛ توجیه و هدایت برنامه‌های اعجاز علمی، تا اینکه با همکاری مؤسسات و مراکز تخصصی، تبدیل به یکی از اسباب و وسایل دعوت گردد.

آن‌ها در این زمینه و در دوران علم و رقابت در عرصه ‌ی فناوری، کتاب‌ها و مجله ‌های فصلی‌ منتشر می ‌نمایند، این مجله‌ها حاوی بخش‌هایی است که مطالعه آن موجب افزایش ایمان اهل ایمان می ‌شود و الله متعال به وسیله ‌ی آن بسیاری از بندگانش را هدایت می ‌کند.

اهل سنت معجزات علمی را به چندین زبان ترجمه کرده‌ اند و در دنیا منتشر نموده ‌اند، چیزی که پس از توفیق الله تعالی، اثر واضحی در هدایت هزاران غیر مسلمان غیر عرب داشته است.

منبع: کتاب: آیا در روز قیامت دوست دارید در گروه امام حسین باشید؟، تألیف: ابومعاذ / طلال بن معیض بن احمد الحارثی، ترجمه: مجموعه موحدین، با اندکی تصرف.