آداب کار و عمل موضوع: آداب و اخلاق تاریخ انتشار: 2013-06-20 | بازدید: 1133

آداب کار و عمل

یک روز مردی نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم آمده و از او درخواست پول کرد. آن حضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: آیا در خانه چیزی داری؟ مرد گفت: آری، پلاسی دارم که قسمتی از آن را به تن کرده و قسمتی را می گسترانیم و پیاله ای که در آن آب می نوشیم.

رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمود: آن ها نزد من بیاور! مرد رفت و آن ها را آورد. پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: چه کسی این دو را می خرد؟ مردی پاسخ داد: من آن ها را به یک درهم می خرم. آن حضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: کسی هست که بیشتر از یک درهم برای آن ها بپردازد؟ _ دو یا سه بار تکرار فرمود-
مرد دیگری گفت: آن ها را به دو درهم می خرم. آن ها را به او داد و رسول خدا صلی الله علیه و سلم دو درهم را گرفت و به مرد فقیر داد و فرمود: با یکی برای خانواده ات غذایی بخر و با دیگری تیشه ای بخر و با آن نزد من برگرد.
آن مرد تیشه ای را خریده و نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم برگشت. آن حضرت صلی الله علیه و سلم دستی بر پشت او نهاد و فرمود: برو و هیزم جمع نما و آن را بفروش و تا پانزده روز دیگر نبینمت.

آن مرد رفت و به جمع کردن و فروش هیزم پرداخت و پس از آنکه ده درهم گردآورده و لباس و غذا خرید و برگشت. پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: (هذا خیر لک من أن تجیء المسألة نُکْتَةً (علامة) فی وجهک یوم القیامة، إن المسألة لا تصلح إلا لثلاثة: لذی فقر مُدْقِع (شدید)، أو لذی غُرْم مفظع (کبیر)، أو لذی دم موجع (علیه دیة)) یعنی: «این برای تو بهتر از آن است که گدایی بر چهره ات نشانی در روز قیامت بگذارد. درخواست کمک مالی و تکدی جز در سه مورد جایز نیست: برای کسی که دچار فقر شدید باشد، یا صاحب قرض بسیار، و یا کسی که دیه بر عهده اش باشد.» [ابوداود]

***

یک روز صبح صحابه رضی الله عنهم  در محضر رسول الله صلی الله علیه و سلم نشسته بودند، مرد تنومندی را دیدند که با شتاب می رود و در کارش جهد و کوشش می کند. اصحاب از شور و نشاط آن مرد به تعجب افتاده و گفتند: یا رسول الله، ایکاش این حال را در راه خدا می داشت؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: فقال رسول الله صلی الله علیه وسلم موضحًا لهم أنواع العمل الطیب: (إن کان خرج یسعی علی ولده صغارًا، فهو فی سبیل الله، وإن کان خرج یسعی علی أبوین شیخین کبیرین فهو فی سبیل الله، وإن کان خرج یسعی ریاء ومفاخرة فهو فی سبیل الشیطان) یعنی: «چنانچه برای کسب روزی برای فرزندان خردش خارج گشته است در راه خداست، اگر برای پدر و مادر پیرش باشد نیز در راه خدا است، بیرون آمده است تا خویشتن را (از احتیاج و گدایی کردن) حفظ نماید در راه خدا است ولی چنانچه بخاطر ریا و فخرفروشی باشد، در راه شیطان قرار دارد.» [طبرانی]

         
چنانچه پیداست اسلام دین کار و کوشش است، کار و تلاش برای دنیا و برای آخرت. خداوند متعال می فرماید: {وابتغ فیما آتاک الله الدار الآخرة ولا تنس نصیبک من الدنیا} [قصص: 77] یعنی: «و با آنچه خدایت داده سرای آخرت را بجوی و سهم خود را از دنیا فراموش مکن.» پروردگار سبحان به کار و تلاش در زمین و خوردن از روزی حلال خداوند امر نموده و می فرماید: {هو الذی جعل لکم الأرض ذلولاً فامشوا فی مناکبها وکلوا من رزقه وإلیه النشور} [ملک: 15] یعنی: « اوست کسی که زمین را برای شما رام گردانید پس در فراخنای آن رهسپار شوید و از روزی [خدا] بخورید و رستاخیز به سوی اوست.»

رسول خدا صلی الله علیه و سلم بر کار و کوشش تأکید فراوان داشته و می فرماید: (اعملوا فکلٌّ مُیسَّرٌ لما خُلِقَ له) [متفق علیه] یعنی: « کنید، زیرا برای هر کس آنچه که برای آن آفریده شده آماده گشته.» همه ی پیامبران خداوند -علیهم الصلاة و السلام- نمونه های عالی کار و تلاش بوده اند. تمام پیامبران شبانی کرده اند و هرکدام از پیامبران حرفه ی خاصی داشتند و بدان مشغول بوده اند. رسول بزرگوار اسلام صلی الله علیه و سلم در بسیاری از کارها با صحابه مشارکت فرموده و خود را از آنان جدا نمی ساخت. به عنوان مثال در جریان حفر خندق ایشان صلی الله علیه و سلم سنگ و ماسه حمل می نمود.

کار و تلاش برای کسب روزی آدابی دارد که بهتر است هر مسلمانی بدان آراسته گردد، از جمله ی این آداب:

 داشتن نیت:

هدف انسان مسلمان از کاری که می کند سیر داشتن بدن خویش از روزی حلال و بازداشتن آن از مال حرام و کسب نیرو و توان عبادت و آبادی زمین را جستجو می نماید.

عدم تأخیر در کار:

فرد مسلمان کارها را سر وقتشان به انجام رسانیده و تاخیر را جایز نمی داند. پیشینیان گفته اند: کار امروز را به فردا مسپار!

سحر خیزی:

پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید: (اللهم بارک لأمتی فی بکورها)
[ترمذی و ابن ماجه و احمد] یعنی: «بار خدایا! به صبحگاهان امتم برکت ده!»

جدیت در کار:

فرد مسلمان با جدیت و شور و نشاط و بدون کسالت و تنبلی سر کار حاضر می شود که "بی رنج گنج میسر نمی شود".

به قول شاعر:
بقـدر الکَدِّ تُکْتَســب المعـــالی
ومـن طـلب العــُلا سـهر اللیالــی
ومـن طـلب العــلا مـن غیـر کَـد
أضاع العمر فــی طلـــب المــُحَالِ

معنی شعر:

«قدر تو از کوشش و کارت برآید برفراز

شب نخوابد آنکه میلش سوی بالا رفتن است

آرزوی قدر والا بی تلاش و رنج دست

صرف عمر اندر خیالی واهی است.»

دقت و درستی در کار:

انسان مسلمان  درحد توان کارش را به درستی و به خوبی انجام می دهد. پیامبر صلی الله علیه و سلم در این رابطه می فرماید: (إن الله یحب إذا عمل أحدکم عملا أن یتقنه) [بیهقی] یعنی: « خداوند دوست می دارد که چنانچه کاری کردید در آن دقت و درستی را کاملاً رعایت نمایید.» همچنین آن حضرت صلی الله علیه و سلم فرموده است: (إن الله کتب الإحسان علی کل شیء، فإذا قتلتم فأحسنوا القتلة، وإذا ذبحتم فأحسنوا الذبح، ولْیَحُدَّ أحدُکم شفرته؛ فلْیُرِح ذبیحته) [مسلم] یعنی: «هر آئینه خداوند احسان و نیکی را بر هر چیز واجب نموده است، پس چون کشتید، نیکو بکشید و چون حیوانی را ذبح نمودید، نیکو ذبح کنید، باید که یکی از شما تیغ خود را تیز کند و ذبیحهء خود را راحت نماید.»

تواضع:

الکبر فی الأمور کلها مذموم، وقد حذر منه النبی صلی الله علیه وسلم فقال: (لا یدخل الجنة من کان فی قلبه مثقال حبة من خردل من کبر)
[ابوداود و ترمذی و احمد] یعنی: « آنکه به اندازهء یک ذره کبر در دلش باشد، به بهشت داخل نمی گردد.»

 چه خوب است که هر رئیس و کارفرمایی در برابر زیردستانش فروتنی پیش گیرد و زیردستان در کارها همیار و مددکار رئیس شان باشند. بهترین الگوی ما رسول خدا صلی الله علیه و سلم است که با اصحاب در کارها مشارکت کرده و در منزل نیز با فروتنی تمام کمک و مساعدت می فرمود.

کار و عمل دنیا نباید ما را از عبادت و اطاعت پروردگار بازدارد:

هر مسلمانی برای کسب رزق و روزی حلال و پاک برای خانواده اش کار می کند و در انجام این کار به تحقق فرمان خداوند ایمان دارد که می فرماید: {فامشوا فی مناکبها وکلوا من رزقه وإلیه النشور} [ملک: 15] یعنی: «پس در فراخنای آن رهسپار شوید و از روزی [خدا] بخورید و رستاخیز به سوی اوست.»

از آنجا که نفس کار و تلاش برای کسب روزی حلال و اجتناب از گدایی عبادت می باشد، طبیعتاً ما را از اطاعت از خداوند که به سایر عبادات نیز امر فرموده است بازنخواهد داشت.

دوری از حرام:

کاری که یک مسلمان برای امرار معاش انتخاب می کند، با اصول شرعی نباید مخالفتی داشته باشد. مثلاً انسان مسلمان و معتقد هرگز در یک کارگاه شراب سازی و یا چیزی مانند آن کار نمی کند.

امانت داری:

 شخص مسلمان در کارها امانت را رعایت نموده و نیرنگ و خیانت روا نمی دارد و تقاضای رشوه نمی کند. از اسرار کاری خود محافظت نموده و کارش را به بهترین وجه ممکن انجام می دهد. به همین ترتیب صاحب کار هم باید از حقوق کاگرانش دفاع نموده و آن را محترم بشمارد. مزد آنان را به درستی پرداخت نموده و ظلم ننماید و از آن ها بیش از طاقتشان کار نکشد. همچنین نیازهای سلامتی و اجتماعی آنان را فراهم سازد.

مترجم: مسعود

مصدر: سایت نوار اسلام

IslamTape.Com