تفاوت بین دو اصطلاح «متفق علیه» و «رواه الشیخان» در چیست؟ موضوع: علوم حدیث تاریخ انتشار: 2013-07-29 | بازدید: 1564

تفاوت بین دو اصطلاح «متفق علیه» و «رواه الشیخان» در چیست؟

الحمدلله،

بر طبق تعریف اکثر محدثین و علما، حدیث متفق علیه به روایتی گفته میشود که هم امام بخاری و هم امام مسلم آنرا روایت کرده باشند، ولی بشرطی که اولاً: معنای متن حدیث یکی باشد، و دوماً: هر دوی آنها آن حدیث را از یک صحابی روایت کرده باشند. اما اگر معنای دو حدیث مشترک باشند ولی هر کدام از آنها حدیث را از صحابی متفاوتی روایت کرده باشند، در اینحالت به آن حدیث متفق علیه گفته نمی شود و بلکه می گویند: «بخاری و مسلم آنرا روایت کرده اند» یا «رواه الشیخان».

بنابراین اگر مثلاً امام بخاری حدیثی را از ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده باشد در صورتی که امام مسلم همان حدیث را (با لفظ مشترک یا معنای مشترک) از انس رضی الله عنه روایت کرده باشد در این صورت به آن «متفق علیه» گفته نمی‌شود، بلکه گفته می شود: «أخرجه الشیخان» یا «رواه الشیخان»، یعنی امام بخاری و امام مسلم آنرا روایت کرده اند. ولی اگر هر دو، حدیث را از ابوهریره رضی الله عنه یا انس رضی الله عنه روایت کرده باشند، در آنصورت به آن حدیث متفق علیه گویند.

و معنای متفق علیه این نیست که راویان حدیث حتما باید در لفظ و معنای حدیث متفق باشند، فقط کافیست که معنای متن حدیث مشترک باشد، و نکته ی مهم تر اینست که هر دوی آنها حدیث را از یک صحابی واحد روایت کرده باشند.

نکته: بعضی از علما معنای دیگری را برای «متفق علیه» و «رواه الشیخان» درنظر گرفته اند.

مثلا امام بغوی گاهی در کتابش «شرح السنة» به حدیثی که حتی صحابی آنها متفاوت باشد نیز متفق علیه گفته است، یعنی او اتحاد صحابی را شرط نمی داند، و مثلاً می گوید: «هذا حدیث متفق علیه، أخرجه محمد من حدیث أبی هریرة، ومسلم من حدیث ابن عمر». یعنی این حدیث متفق علیه است که بخاری از طریق ابوهریره و مسلم از طریق عبدالله ابن عمر روایت کرده اند. و این اصطلاح را تنها امام بغوی بکار برده است.

همچنین امام مجد الدین أبی البرکات عبد السلام ابن تیمیه (جد شیخ الإسلام) در کتابش «منتقی الأخبار فی أحادیث سید الأخبار» که امام شوکانی آنرا در کتابش «نیل الأوطار» شرح داده است گفته: حدیث متفق علیه روایتی است که امام احمد و امام بخاری و مسلم هر سه آنرا روایت کرده باشند، بدون درنظر گرفتن صحابی آن، ولی اگر تنها بخاری و مسلم آنرا روایت کرده باشند نزد او بعنوان به متفق علیه شناخته نمی شود بلکه به آن می گوید «رواه الشیخان».

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com