غزوه احد- بخش پنجم موضوع: جهاد و هجرت تاریخ انتشار: 2013-06-24 | بازدید: 1440

......  یکی از شگفت‌انگیزترین قصائدی که در این جنگ سرد سروده شده است، قصیده ضرار بن خطاب است که قبل از مسلمان‌شدن به پیروزی رسول خدا و مهاجران در بدر افتخار می‌نمود. بنابراین، چنین می‌سراید:
فان تظفروا فی یوم بدر فانما


 
باحمد امسی جدکم وهو ظاهر


و بالنفر الأخیار هم أولیاؤه


 
یحامون فی اللاواء و الموت حاضر


بعد ابوبکر و حمزه فیهم


 
و بد عن علی وسط من انت ذاکر


و یدعی ابوحفص و عثمان منهم


 
وسعد اذا ما کان فی الحرب حاضر


اولئک لا من نتجت من دیارها


 
بنوالأوس و النجار حین تفاخر[211]


«اگر در بدر پیروز شدید، علتش وجود احمد  صلی الله علیه و سلم  است که حامی شما بود و او همیشه پیروز است. همین طور پیروزیتان به خاطر وجود بهترین افرادی بود که دوستان احمد بودند و در شرایط اضطراری و مرگ‌آفرین از پرچم دفاع می‌کردند.
اگر آن را به یاد آوری، ابوبکر و حمزه و همین طور علی نیز در جمعشان بود.
آنها کسانی بودند که از نسل بنی‌نجار و اوس نبودند که به آنها افتخار کنند.»
ضرار بن خطاب با توجه به معیارهای جاهلی، پیروزی مسلمانان را نیز بر اثر مسائل طایفه‌ای و قبیله‌ای دانست، اما کعب رضی الله عنه   در جواب او این گونه سرود:
و فینا رسول الله والأوس


 
له معقل منهم عزیز و ناصر


و جمع بنی‌النجار تحت لوائه


 
یمسون فی المأزی و النقع ثائر


در ادامه افزود:
و کان رسول الله قدقال اقبلوا


 
فولوا و قالوا: انما انت ساحر


لأمر اراد الله ان یهلکوا به


 
ولیس لأمر حمه النار زاجر


وبیوم بدر اذ نرد وجوههم


 
جبریل تحت لوائنا و محمد


«رسول خدا میان ما بود و قبیلة بنی‌اوس و فردی قوی و نیرومند چون معقل در کنار او بود. طایفه بنی‌نجار زیر پرچمش بودند و با وجود اینکه گرد و غبار همه جا را فراگرفته بود، آنان به سوی جنگ می‌شتافتند.
پیامبر از همه خواسته بود که دین اسلام را بپذیرند، امّا مشرکان سرپیچی کردند و گفتند تو ساحری بیش نیستی. خداوند بنابر حکمتی خواست تا آنها هلاک شوند و آنچه را خدا بخواهد که در آتش بسوزد، چاره‌ای جز آن نیست. روز بدر وقتی که چهره‌های آنها (مشرکان) را برمی‌گرداندیم، پرچمدار ما محمد و جبرئیل بود.»
مؤلف کتاب عقد فرید می‌گوید: این قطعه فخرآمیزترین شعری است که تا به حال عرب آن را سرود، است.[212]


[1]- غزوة احد دراسة دعویة، محمّد با مرجح، ص 71.
[2]- فتح القدیر، ص 309.
[3]- تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص 341.
[4]- غزوه احد دراسه دعویه، ص 710.
[5]- السیرة النبویة، ابن هشام، ج 3، ص 68.
[6]- همان، ص 79.
[7]- غزوة احد دراسة دعویة، ص 74.
[8]- المغازی، واقدی، ج 1، ص 195 – 196.
[9]- غزوة احد دراسة دعویة، ص 75.
[10]- البدایة و النهایة، ج 4، ص 11 – مغازی، واقدی، ج 1، ص 199.
[11]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 17.
[12]- همان، ص 16.
[13]- الرحیق المختوم، مبارکفوری، ص 250.
[14]- الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج 2، ص 812.
[15]- مغازی، واقدی، ج 1، ص 204.
[16]- همان، ج 1، ص 207 – 208.
[17]- السیرة النبویة، ابی شهبه، ج 2، ص 187.
[18]- السیرة الحلبیة، ج 2، ص 489.
[19]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 22.
[20]- تاریخ الطبری، ج 2، ص 60.
[21]- غزوة احد دراسة دعویه، ص 82.
[22]- البدایة و النهایة، ج 4، ص 14.
[23]- السیرة النبویة، ابن هشام، ج 3، ص 71.
[24]- غزوه احد، احمد عزالدین، ص 51 – 52.
[25]- القیادة العسکریه، رشید، ص 374.
[26]- السیرة النبویة الصحیحة، ج 2، ص 380.
[27]- السیرة النبویة، ابن هشام، ج 3، ص 73.
[28]- المقاصد العامة للشریعه، یوسف حامد العالم، ص 166.
[29]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 14.
[30]- مرویات غزوه احد، حسین احمد، ص 71.
[31]- صحیح السیرة النبویة، ص 277.
[32]- صحیح السیرة النبویه، ص 278.
[33]- محمد رسول الله، محمد عرجون، ج 3، ص 561.
[34]- همان، ج 3، ص 571.
[35]- همان، ص 572.
[36]- غزوة احد دراسة دعویه، ص 89.
[37]- مغازی، واقدی، ج 1، ص 221 – 222.
[38]- البخاری فی مغازی، باب غزوه احد، شماره 4043.
[39]- تاریخ طبری، ج 2؛ ص 507.
[40]- امتاع الأسماع، مقرزی، ج 1، ص 120.
[41]- السیره النبویه، ابی شهبه، ج 2، ص 192.
[42]- السیرة الحلبیه، ج 2، ص 497 – 498 – تفسیر طبری، ج 7، ص 218.
[43]- مسلم، کتاب فضائل الصحابه، شماره 2470.
[44]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 17.
[45]- همان، ص 18.
[46]- همان.
[47]- نظرة النعیم فی مکارم اخلاق الرسول الکریم، ج 1، ص 303.
[48]- همان.
[49]- همان.
[50]- بخاری، کتاب الجهاد، شماره 3039.
[51]- مسند احمد، ج 1، ص 2857، شماره 2608.
[52]- غزوة احد دراسه دعویه، ص 98.
[53]- فقه السیره، غزالی، ص 294.
[54]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 81.
[55]- غزوة احد دراسه دعویه، ص 100.
[56]- غزوة احد دراسة دعویة، ص 101.
[57]- مجمع الزوائد، هیثمی، ج 6، ص 112.
[58]- نظرة النعیم، ج 1، ص 304.
[59]- البخاری، شماره 3724.
[60]- صحیح السیرة النبویة، ص 296.
[61]- همان، ص 295.
[62]- المسند و الفتح الربانی، ج 22، ص 589.
[63]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 35 – 36.
[64]- همان، ج 1، ص 305.
[65]- همان، ص 306.
[66]- بخاری، مغازی، شماره 4072.
[67]- صحیح السیرة النبویه، ص 283.
[68]- همان، ص 284.
[69]- همان، ص 283.
[70]- ترمذی، کتاب السیر فی النقل، شماره 1561.
[71]- صحیح السیرة النبویه، ص 285.
[72]- السیرة النبویه ابن هشام، ج 3، ص 185.
[73]- السیرة النبویة – صویانی، ج 3، ص 90.
[74]- صحیح الجامع، آلبانی، ج 1، ص 90.
[75]- رواه الحاکم، ج 3، ص 96، سنده حسن.
[76]- مسلم، کتاب الادب، شماره 2132.
[77]- بخاری، مغازی، شماره 4072.
[78]- التاریخ الإسلامی، حمیدی، ج 5، ص 141.
[79]- الطبرانی، با سند حسن، ج 22، ص 139، شماره 370 به نقل از صحیح السیره النبویه، ص 286.
[80]- محمد رسول الله، ج 3، ص 602.
[81]- بخاری فی الجنائز، شماره 1286.
[82]- همان، شمارة 1274 – 1275.
[83]- المستدرک، ج 3، ص 20. صحیح الإسناد، و وافقه الذهبی.
[84]- السیرة الحلبیة، ج 2، ص 532.
[85]- صحیح السیرة النبویه، ص 293.
[86]- زادالمعاد، ج 3، ص 212.
[87]- صحیح السیرة النبویه، ص 289.
[88]- المغازی، واقدی، ج 1، ص 273.
[89]- التاریخ الإسلامی، حمیدی، ج 5، ص 129 – 130.
[90]- زادالمعاد، ج 3، ص 214.
[91]- بخاری، شماره 1244.
[92]- صحیح ابن ماجه، آلبانی، شماره 190.
[93]- زاد المعاد، ج 3، ص 208.
[94]- همان.
[95]- مغازی، واقدی، ج 1، ص 275.
[96]- المسند، ج 5، ص 229 – السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 101.
[97]- همان، ج 3، ص 218.
[98]- زادالمعاد، ج 3، ص 218.
[99]- غزوه احد، ابی فارس، ص 117.
[100]- بخاری، جهاد، شماره 2808.
[101]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 100 – 101.
[102]- مغازی، واقدی، ج 1، ص 263 – سیره، ابن هشام، ج 3، ص 99.
[103]- تجرید اسماء الصحابه، ج 2، ص 70، الإصابه، ج 3، ص 393.
[104]- الروض الأنف، سهیلی، ج 4، ص 408 – 409.
[105]- الیهود فی السنة المطهره، ج 1، ص 306.
[106]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 99 – غزوه احد دراسة دعویه، ص 113.
[107]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 35.
[108]- در شش مایلی مکه واقع است.
[109]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 93 – 94.
[110]- التاریخ الإسلامی – حمیدی، ج 5، ص 69.
[111]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 94.
[112]- بخاری، مغازی، شماره 4043 – السیرة النبویة الصحیحه، ج 2، ص 392.
[113]- السیره النبویه الصحیحه، ج 2، ص 392.
[114]- زادالمعاد، ج 3، ص 202 – 203.
[115]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 109.
[116]- بخاری، کتاب المغازی، شماره 3079.
[117]- سنن نسائی، به شرح سیوطی و حاشیه سندی، کتاب الجنائز، باب این بدفن الشهید؟ ج 4، ص 79، شماره 2006
[118]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 106.
[119]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 104.
[120]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 107.
[121]- السیرة النبویه، ابی شهبه، ج 2، ص 210.
[122]- مجمع الزوائد، ج 6، ص 121 – 122.
[123]- السیرة النبویه الصحیحه، ج 2، ص 394.
[124]- صور و عبر من الجهاد النبوی فی المدینه، محمد فیض‌الله، ص 132-133.
[125]- البدایة و النهایة، ج 4، ص 41.
[126]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 95 -96.
[127]- «روحاء» در مسیر مدینه به مکه در 73 کیلومتری واقع شده است.
[128]- مجمع الزوائد، هیثمی، ج 6، ص 121.
[129]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 50.
[130]- همان.
[131]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 144 به نقل از الطبقات الکبری، ابن سعد، ج 2، ص 43.
[132]- زاد‌المعاد، ج 3، ص 245.
[133]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 51.
[134]- تاریخ الإسلام، ذهبی – مغازی، ص 226.
[135]- صور و عبرمن الجهاد النبوی فی المدینه، ص 142.
[136]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 53.
[137]- المحرر الوجیز، ابن عطیه، ج 3، ص 411.
[138]- مرویات غزوه احد، باکری، ص 367 – 369.
[139]- فی ظلال القرآن، ج 1، ص 519.
[140]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 51.
[141]- الطبقات، ابن سعد، ج 2، ص 49.
[142]- مسلم، کتاب الجهاد، باب غزوة النساء، شماره 1779.
[143]- بخاری، کتاب المغازی شماره 4071.
[144]- بخاری، کتاب الجهاد و السیر، باب غزوة النساء، شماره 2880.
[145]- المغازی، واقدی، ج 1، ص 249.
[146]- مسلم، کتاب الجهاد و السیر، غزوة النساء، شماره 1779.
[147]- البخاری، فتح الباری، ابن حجر، ج 6، ص 92، شماره 2880.
[148]- بخاری، کتاب الجهاد و السیر، شمارة 2882، 2883.
[149]- بخاری، کتاب المغازی، شماره 4075.
[150]- سیر اعلام النبلاء، ج 2، ص 278.
[151]- المغازی، واقدی، ج 1، ص 269 – 270.
[152]- مرویات غزوه احد، ص 254.
[153]- السیرة النبویه الصحیحه، ج 2، ص 391.
[154]- غزوه احد، محمد باشمیل، ص 171 – 173.
[155]- السیرة النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 108.
[156]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 47 – غزوه احد دراسة دعویه، ص 236.
[157]- الإصابه، ج 8، ص 88، شماره 11060.
[158]- غزوه احد، ابی‌فارس، ص 109.
[159]- البدایه و النهایه، ج 4، ص 48.
[160]- مغازی، واقدی، ج 1، ص 315 – 316.
[161]-
[162]- حدیث القرآن الکریم عن غزوات الرسول، ج 1، ص 190.
[163]- تفسیر القرطبی، ج 4، ص 216.
[164]- حدیث القرآن الکریم عن غزوات الرسول، ج 1، ص 191.
[165]- تفسیر الرازی، ج 9، ص 14.
[166]- تفسیر الکشاف، ج 1، ص 465.
[167]- تفسیر الرازی، ج 4، ص 105.
[168]- حدیث القرآن الکریم عن غزوات الرسول، ج 1، ص 195.
[169]- تفسیر القرطبی، ج 4، ص 218.
[170]- تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 408.
[171]- تفسیر طبری، ج 4، ص 107.
[172]- تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 408.
[173]- حدیث القرآن الکریم عن غزوات الرسول، ج 1، ص 199.
[174]- تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 409.
[175]- همان.
[176]- صور و عبر من الجهاد النبوی فی المدینه، ص 137.
[177]- تفسیر ابن کثیر، ج 1، ص 41.
[178]- المستفاد من قصص القرآن، ج 2، ص 204.
[179]- غزوه احد دراسه دعویه، ص 207 – 209.
[180]- الطاعه و المعصیه و اثرهما فی المجتمع، محمد بن عثیمین به نقل از غزوه احد، ص 211.
[181]- مجموع الفتاوی، ج 28، ص 246.
[182]- بدائع السالک فی طبائع الملک، ابن ارزق، ج 1، ص 77.
[183]- غزوه احد دراسه دعویه، ص 200.
[184]- مسلم، شماره 2742.
[185]- تفسیر طبری، ج 3، ص 474.
[186]- مرجع سابق.
[187]- المستفاد من قصص القرآن، ج 2، ص 197.
[188]- تفسیر القرآن العظیم، ج 1، ص 441.
[189]- المستفاد من قصص القرآن، ج 2، ص 200.
[190]- محمد رسول الله، صادق عرجون، ج 3، ص616.
[191]- زادالمعاد، ج 3، ص 224.
[192]- تفسیر قرطبی، ج 4، ص222.
[193]- مرض النبی و وفاته و اثر ذالک علی الامه، خالد ابوصالح، ص 20 به نقل از غزوه احد دراسة دعویه، ص 191.
[194]- البخاری، کتاب المغازی، باب مرض رسول الله و وفاته، شماره 2252.
[195]- بخاری، کتاب المغازی، شماره 4452.
[196]- غزوه احد دراسه دعویه، ص 219.
[197]- همان، ص 220.
[198]- البدایه و النهایه، 4، ص 53.
[199]- صحیح البخاری، المغازی، شماره 4048.
[200]- التاریخ الإسلامی، ج 5، ص 198.
[201]- معین السیره النبویه، ص 427.
[202]- مسلم، کتاب الفضائل، باب فی قتال جبرئیل و میکائیل، ج 4، ص 1802.
[203]- فقه السیره النبویه، غضبان، ص 461 – 462.
[204]- همان، ص 463.
[205]- تفسیر طبری، ج 4، ص 170.
[206]- مسلم، کتاب الإمارة، باب ارواح الشهداء فی الجنه، ج 3، ص 1502.
[207]- معین السیرة، ص 252-253.
[208]- التاریخ الإسلامی، ج 5، ص 21.
[209]- السیره النبویه، ابن هشام، ج 3، ص 87.
[210]- همان، ص 164.
[211]- معین السیره، ص 252.
[212]- معین السیره، ص 252.



برگرفته از:
الگوی هدایت (تحلیل وقایع زندگی پیامبر اکرم)، جلد دوم، مؤلف : علی محمّد صلّابی، مترجم: هیئت علمی انتشارات حرمین

سایت نوار اسلام

IslamTape.Com

پایان