چند سوال و جواب در مورد ماهیت نماز تراویح
چند سوال و جواب در مورد ماهیت نماز تراویح موضوع: تروایح و اعتکاف تاریخ انتشار: 2013-07-30 | بازدید: 2085

نماز تراویح که جزء نوافل و سنت است به چه دلیل به جمع و در مسجد خوانده می شود در حالی که نمازهای نوافل و مستحب به صورت فردی خوانده می شود؟

 

الحمدلله،

به این علت تراویح بصورت جماعت خوانده می شود، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم سه روز در شبهای رمضان بعد از نماز عشاء، نماز تراویح (نماز شب) را در مسجد خواندند و مردم نیز به او اقتداء کردند و همراه او بصورت جماعت نماز شب (تراویح) خواندند، ولی شب چهارم که مردم منتظر بودند تا ایشان بیایند، ایشان خودداری کردند و هنگامی که علت نیامدن را از ایشان پرسیدند، فرمود: می ترسیدم اگر همچنان ادامه دهم، خدا آن نماز را بر شما فرض گرداند و شما نتوانید آنرا انجام دهید.

یعنی در آن چند شب آن قدر مردم برای نماز شب جمع شدند و رغبت نشان دادند که پیامبر صلی الله علیه وسلم نگران آن بود مردم آن را فرض تلقی کنند و بعداً از ادای آن عاجز شوند، پس پیامبر آن را در مسجد ترک کرد تا بدانند که جماعت خواندن نماز شب در ماه رمضان واجب نیست، بلکه مستحب است، سپس خود ایشان باقیمانده ماه رمضان را در خانه نماز خواند.

و چون قاعده اینگونه است که: با وفات پیامبر صلی الله علیه وسلم وحی قطع می گردد، و لذا تشریع تمام می شود و دیگر ترس از تشریع باقی نمی ماند، و صحابه این موضوع را می دانستند که چون مانع نمانده پس اینبار انجام مداوم آن (جماعت خواندن نماز شب در رمضان) نیز بلامانع می شود. برای همین بود که در زمان خلیفه راشده عمر رضی الله عنه مردم مانند آن چند شب، نماز شب را در ماه رمضان بصورت جماعت خواندند، در واقع عمر بن خطاب رضی الله عنه متوجه شد که مردم در مسجد به صورت انفرادی و پراکنده نماز تراویح را می خوانند، و 2 نفر 2 نفر و 3 نفر 3 نفر کنار هم هستند لذا او این دسته های پراکنده و جماعتهای کوچک را بر "ابی بن کعب" رضی الله عنه فراهم آورد و او را به امامت نماز تراویح مردم گماشت و اصحاب رسول صلی الله علیه وسلم بر آن اجماع کردند و کسی مخالفت نکرد و بدین جهت چنین کرد چون ایمن بود که دیگر مردم آن را فریضه تلقی نمی کنند. بعبارتی چون دیگر خوف واجب شدن نماز باقی نمانده بود، لذا صحابه هم با خیال راحت آن نماز را برپا می داشتند چرا که مانعی را که در زمان حیات رسول خدا صلی الله علیه وسلم وجود داشت – که مبادا نماز فرض شود – دیگر وجود نداشت.

پس نماز تراویح (نماز شب در رمضان) سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم بود، و قطعا و بدون تردید اگر رسول خدا صلی الله علیه وسلم آن سه شب را در مسجد نماز نمی خواندند، صحابه نیز آنرا نمی دانستند و چیزی را با عنوان نماز تراویح در شبهای رمضان نمی خواندند، پس آنها به پیامبرشان اقتداء کردند و از او الهام گرفتند.

در ضمن علاوه بر نماز تراویح، احادیث صحیح دیگری نیز وجود دارند که دیگر نوافل را نیز می توان بصورت جماعت خواند. چنانکه عبدالاه بن مسعود ‏رضی الله عنه می‏فرماید: «صَلَّیْتُ مَعَ النَّبِیِّ ‏صلی الله علیه وسلم‏ لَیْلَةً، فَلَمْ یَزَلْ قَائِمًا حَتَّی ‏هَمَمْتُ بِأَمْرِ سَوْءٍ، قُلْنَا: وَمَا هَمَمْتَ؟ قَالَ: هَمَمْتُ أَنْ أَقْعُدَ وَأَذَرَ النَّبِیَّ ‏صلی الله علیه وسلم‏. ‏‏(بخاری:1135)‏

یعنی: شبی، با رسول الله ‏صلی الله علیه وسلم‏ نماز شب، ‏خواندم.  ایشان ‏ قیام را به اندازه ای طولانی کرد که من تصمیم بدی گرفتم. پرسیدند: چه تصمیمی ‏گرفتی؟ گفت: تصمیم گرفتم که بنشینم و رسول الله ‏صلی الله علیه وسلم‏ را  تنها بگذارم.‏

 

2- آیا با همین عنوان « نماز تراویح » در احادیث ذکر شده است؟

خیر، در احادیث لفظ صریحی بنام تراویح ذکر نشده است.

 در حقیقت نمازی که تراویح نامیده می شود - و این لفظ بخاطر ویژگی آن نماز بر آن گذاشته شده - همان نماز شب (صلاة اللیل) است که در ماههای رمضان بعد از عشاء (بصورت جماعت) خوانده می شود، و این اسم (تراویح) را به آن جهت بر نماز شب رمضان گذاشته اند چون نمازگزاران ابتدا چهار رکعت را می خوانند که در آن قیام و رکوع و سجود را طولانی می کند و هرگاه این چهار رکعت اول را تمام کردند اندکی استراحت می کنند، سپس چهار رکعت طولانی دیگر را می خوانند، بعد از آن دوباره اندکی استراحت می کنند، سپس سه رکعت نماز دیگر را می خوانند. یعنی چون نماز شبهای رمضان را طولانی می خوانند – چرا که فضیلت آن در رمضان بیشتر است – لذا برای آنکه انرژی لازم را برای کامل کردن یازده رکعت را داشته باشد، اندکی ما بین این رکعتها استراحت می کنند و از همین ویژگی آن است که به آن تراویح نام نهادند.

از عایشه رضی‏ الله‏ عنها درباره نماز شب رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان، سؤال شد، ایشان گفتند: « مَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَزِیدُ فِی رَمَضَانَ وَلا فِی غَیْرِهِ عَلَی إِحْدَی عَشْرَةَ رَکْعَةً، یُصَلِّی أَرْبَعًا، فَلا تَسَلْ عَنْ حُسْنِهِنَّ وَطُولِهِنَّ، ثُمَّ یُصَلِّی أَرْبَعًا، فَلا تَسَلْ عَنْ حُسْنِهِنَّ وَطُولِهِنَّ، ثُمَّ یُصَلِّی ثَلاثًا...». (بخاری:1147)

یعنی: رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان و غیر رمضان، بیشتر از یازده رکعت، نمی خواند. ابتدا چهار رکعت می خواند و آنها را بسیار زیبا و طولانی می  نمود. سپس، چهار رکعت دیگر میخواند. و آنها را نیز بهمان زیبائی رکعات اول، ادا می کرد. و در پایان، سه رکعت دیگر می‏خواند.

بنابراین ماهیت واقعی این نماز؛ همان نماز شب است که در شبهای رمضان بصورت جماعت اداء می شود. چنانکه وقتی که صحابه برای شب چهارم منتظر پیامبر صلی الله علیه وسلم بودند و از علت نیامدنش پرسیدند، ایشان فرمودند: «..ولکنی خشیت أن تُفرض علیکم صلاة اللیل فتعجزوا عنها». مسلم (1271).

یعنی: ترسیدم که نماز شب بر شما فرض گردد و شما از خواندن آن ناتوان شوید.

که در این حدیث از آن بعنوان "نماز شب" اسم برده شده است، ولی چون جماعت خواندن نماز شب مخصوص ماه رمضان است و در دیگر ماهها نماز شب را بصورت جماعت نمی خوانند، لذا اسم مجزائی بنام تراویح به خود گرفته است که بیانگر استراحتی است که نمازگزاران بین هر چهار رکعت طولانی می کنند.

خلاصه اینکه: ویژگی که نماز شب در ماه رمضان دارد اینست که: جماعت خواندن آن مستحب است، و نیز طولانی خواندن آن اجر و ثواب دارد، از اینرو این نماز (نماز شب) در ماه رضمان مشخصه ای بخود گرفته که در دیگر ایام سال چنین نیست، و هرگاه اسم تراویح ذکر شود، یعنی نماز شبی که جماعت خواندنش تنها مخصوص رمضان است.

 

3- آیا احادیث داریم که شخص پیامبر (صلی الله علیه وسلم) آن را خوانده و در تمام رمضان آن را انجام داده؟

همانطور که گفته شد، پیامبر صلی الله علیه وسلم این نماز را (بصورت جماعت) فقط سه شب در مسجد خواندند، ولی در دیگر شبها آنرا بصورت جماعت نخواندند و به مسجد نرفتند، زیرا از این بیم داشت که ادامه این روند موجب شود که خدای متعال آن نماز را بر امتش واجب گرداند ولی آنها نتوانند آن فرض را انجام دهند، و در احادیث صحیح وارد شده که ایشان تا سه روز این نماز را بصورت جماعت برپا داشتند و در شب چهارم نیامدند و هنگامی که علت را پرسیدند، فرمود: « رأیت صنیعکم فلم یمنعنی من الخروج الیکم الا إِنِّی خَشِیتُ أَنْ تُفرض عَلَیْکُمْ ».(بخاری 1129).

یعنی: «گرد آمدن شما را دیدم ولی چیزی مانع آن نشد که – برای نماز جماعت – به سوی شما بیایم مگر آنکه ترسیدم که – نماز تراویح – بر شما فرض گردد».

همچنین در حدیث صحیح دیگری پیامبر صلی الله علیه وسلم به خواندن این نماز تشویق می کنند، چنانکه می فرمایند:

«مَنْ قَامَ مَعَ الْإِمَامِ حَتَّی یَنْصَرِفَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ قِیَامَ لَیْلَةٍ». صحیح النسائی (1604).

یعنی: هرکس همراه امام نماز شب بخواند تا آنکه تمام می شود، خداوند متعال اجر نماز شب را برای وی می نویسد.

بنابراین نماز تراویح (یا همان نماز شبهای رمضان) دارای اصلی ثابت است، و پیامبر صلی الله علیه وسلم حتی در غیر رمضان هم یازده رکعت خوانده اند، و تنها ویژگی این نماز این بوده که در ماه رمضان بعد از نماز عشاء و بصورت جماعت برپا می شود، درحالیکه نماز شب، این ویژگی را در دیگر ایام سال ندارد و هرکس که خواست می تواند نماز شب بخواند یا نخواند..

 

4- آیا در احادیث مربوط به نماز تراویح ذکر شده که در رمضان خوانده شده ؟

اگر به احادیث مذکور در فوق توجه کنید، متوجه خواهیم شد که این نماز (نماز شب) با آن کیفیت (طولانی بودن و جماعت خواندنش) فقط مخصوص شبهای رمضان است.

و رویدادی که در آن حدیثِ مربوط به خواندن سه شب متوالی نماز توسط پیامبر صلی الله علیه وسلم در مسجد وارد شده بود، در ماه رمضان و مربوط به آن ماه بود.

چنانکه همین روایت در حدیث صحیح دیگری نزد امام مسلم از عایشه رضی الله عنها آمده : «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ صَلَّی فِی الْمَسْجِدِ ذَاتَ لَیْلَةٍ فَصَلَّی بِصَلَاتِهِ نَاسٌ ثُمَّ صَلَّی مِنْ الْقَابِلَةِ فَکَثُرَ النَّاسُ ثُمَّ اجْتَمَعُوا مِنْ اللَّیْلَةِ الثَّالِثَةِ أَوْ الرَّابِعَةِ فَلَمْ یَخْرُجْ إِلَیْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ قَدْ رَأَیْتُ الَّذِی صَنَعْتُمْ فَلَمْ یَمْنَعْنِی مِنْ الْخُرُوجِ إِلَیْکُمْ إِلَّا أَنِّی خَشِیتُ أَنْ تُفْرَضَ عَلَیْکُمْ؛ قَالَ وَذَلِکَ فِی رَمَضَانَ». مسلم (1270).

یعنی: ‌پیامبر صلی الله علیه و سلم شبی در مسجد  نماز (شب) خواند و مردمان فراوانی نیز پشت سر وی نماز خواندند، شب بعد  نیز نماز خواند  و مردمان  بیش  از شب  قبل  جمع  شدند  و پشت  سر وی  نماز خواندند،  سپس شب سوم  یا چهارم نیز مردم جمع  شدند، ولی  پیامبر صلی الله علیه و سلم پیش آنها نرفت‌.  فردایش فرمود: جمع شدن شما را دیدم، ولی چیزی مانع آن نشد که – برای نماز جماعت – به سوی شما بیایم مگر آنکه ترسیدم که – آن نماز – بر شما فرض گردد، (عایشه) گفت: و این رویداد در رمضان بود.

 

خلاصه اینکه: نماز تراویح همان نماز شب است که چون در ماه رمضان بصورت جماعت خوانده می شود و معمولا طولانی خوانده می شود، و ما بین هر چهار رکعت – دو رکعتی- استراحتی صورت می گیرد، لذا آنرا تراویح نامیده اند، وگرنه نماز شب را می توان در دیگر ایام سال خواند ولی نه با آن کیفیتی که در شبهای رمضان خوانده می شود، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فقط در ماه رمضان بود که نماز شب را در مسجد و بصورت جماعت ادا کردند، و بعدا برای آنکه به یارانش بفهماند که نماز شب در رمضان واجب نیست، لذا به خانه برگشتند تا همگی بدانند که اگر واجب می بود قطعا پیامبر صلی الله علیه وسلم از آن تخلف نمی کردند، و با وفات ایشان چون دیگر ترس از تشریع وجود نداشت، صحابه اجماع کردند که مانند آن چند شب، نماز شب رمضان را بصورت جماعت در مساجد بخوانند.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com

 

    منبع: سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت (IslamPP.Com)

 

نصیحت و حکمت

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «أتاکم رمضان شهر مبارک، فرض الله عز وجلّ علیکم صیامه، تُفتح فیه أبواب السماء، وتُغلّق فیه أبواب الجحیم، وتغلّ فیه مردة الشیاطین، فیه لیلة هی خیر من ألف شهر، من حُرم خیرها فقد حُرم». نسائی (2106) وأحمد (8769) و ألبانی در صحیح الترغیب (999) آنرا صحیح دانسته است.‏

یعنی: « ماه مبارک رمضان بر شما وارد شد، خداوند عزوجل روزه آن ماه را بر شما فرض کرده است، و در آن ماه درهای آسمان باز می شود، و درهای جهنم نیز بسته خواهند شد، و در این ماه شیاطین سرکش و یاغی به بند کشیده می شوند، و در آن شبی است که از هزار ماه بهتر است، هرکس نیکی های آن را از دست بدهد به حقیقت (فضیلت ماه) را از دست داده».

نظر سنجی

شما به کدام بخش سایت بیشتر مراجعه میکنید؟









      

گالری تصاویر
  • قرآن

    قرآن

  • حدیث

    حدیث

  • دعا

    دعا

Close

برای دریافت مطالب جدید سایت لطفا ایمیل خود را وارد نمایید.