ما عقیده داریم که هرگز از الله شر صادر نمی شود و به رسول الله صلی الله علیه وسلم در هنگام وفات پسرشان ابراهیم فرمودند: "لبیلک وسعدیک والخیر کله بیدیک والشر لیس إلیک"
پس چرا ما می گویم همه خیر و شر از طرف الله است؟
الحمدلله،
الله متعال خالق همه چیز است، چه خیر و چه شر فقط الله است آنرا می آفریند و تا اراده نکند نه خیری به ما می رسد و نه شری، پس الله متعال خالق همه چیز است، چنانکه می فرماید : « قُلِ اللّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ» (رعد 16).
یعنی : بگو: «خدا خالق همه چیز است؛ و اوست یکتا و پیروز».
خیر و شر هر دو مخلوق خدایند، با این وجود الله متعال از شر و گناه خشنود نیست، چنانکه می فرماید : « إِن تَکْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنکُمْ وَلَا یَرْضَی لِعِبَادِهِ الْکُفْرَ وَإِن تَشْکُرُوا یَرْضَهُ لَکُمْ» (زمر 7).
یعنی : «اگر کفر ورزید، بدانید که خدا از شما بینیاز است» یعنی: حق تعالی از ایمان و عمل شما بینیاز است و این شما هستید که به او نیازمندید زیرا شما هستید که از کفر، زیان و از ایمان نفع میبرید. «ولی» حق تعالی «برای بندگانش کفر را نمیپسندد» لذا به کفر امر هم نمیکند، هرچند که همه چیز به اراده اوست و خواسته شما نافذ نیست مگر در صورتیکه خدا خود بخواهد پس مشیت خداوندأ چیزی است و پسند و محبت و امر وی چیز دیگری «و اگر سپاس دارید» با ایمان، عبادت و عمل صالح «آن را برای شما میپسندد» دلیل اینکه حق تعالی شکر وسپاس را برای بندگان خویش میپسندد، این است که: شکر سبب سعادت و خوشبختی آنها در دنیا و آخرت است.
الله خیر را می آفریند وبرای کسی که آنرا بطلبد راضی و خشنود است.
و او تعالی شر را می آفریند، ولی برای کسی که آنرا بطلبد راضی و خشنود نیست.
پس درست است که الله متعال آفریننده و خالق شر است، اما اعمال او تعالی شر نیستند، بعبارتی از اعمال الهی شری صادر نمی شود و مرتکب شر نمیشود بلکه بندگانش مرتکب آن میشوند یعنی با اعمالشان آنرا کسب می کنند، و از آنجائیکه سنت الهی بر آنست که انسانها در میدان آزمایش قرار بگیرند و اختیار داشته باشند تا راه شر و یا خیر را بپیمایند، ممکن است کسانی به اختیار خویش شر را بطلبند و الله متعال است که آن عمل (شر) را برایشان می آفریند ولی آنها هستند که شر را کسب کردند، و الله متعال به عمل آنها راضی و خشنود نیست، اما سنت او مبنی بر مختار بودن انسانها مقتضی آنست که شر و خیر را برای بندگانش بیافریند تا در انتخاب آزاد باشند.
و اینکه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : « وَالشَّرُّ لَیْسَ إِلَیْکَ»، علامه البانی رحمه الله در کتاب "صفة الصلاة" چنین توضیح می دهد: « یعنی آنکه شر به خدای متعال نسبت داده نمیشود، چون شر، از اعمال او نیست، بلکه تمامی کارهای او خیر است، چرا که کارهای وی حول محور عدل و فضل و حکمت میچرخد. او خیر است و شری در او نیست. شر بدان جهت شر است که انتساب آن از خداوند قطع شده است. ابن قیم گوید: آفریننده حقیقی خیر و شر خداست. شر در بعضی از مخلوقات خداست نه در آفرینش و فعل او. بنابراین وی پاک و منزه است از ظلمی که حقیقت آن، نهادن چیزی است در غیر محل خود. خداوند اشیاء را جز در مواضع شایستهشان نمیگذارد که همه اینها خیر است. شر عبارت است از گذاشتن چیزی در غیر محلش. پس از آنجا که وضع در محل خود، شر نیست دانسته شد که شر نمیتواند به وی منسوب باشد... چنانچه کسی تشکیک کند که چرا خداوند چیزی را در حالی که شر است آفرید؟ جواب این است که: آفریدن شر و فعل آفریدن شر، خیر است نه شر. زیرا خلق و فعل قایم به اویند. نسبت دادن شر به وی محال است. شر و بدیهایی هم که در مخلوق هست در عدم انتسابشان به وی شناخته میشوند.
فعل و خلق منتسب به وی خیر محض است. تحقیق درباره این بحث مهم به طور کامل در کتاب ابن قیم موسوم به «شفاء العلیل فی مسائل القضاء والقدر والتعلیل» (ص 178-206) آمده است که میتوان بدان مراجعه کرد».
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
منبع: سايت جامع فتاواي اهل سنت و جماعت (IslamPP.Com)