صحت یا ضعف ذکر بعد از غذا خوردن : « الحمد لله الذی أطعمنی ورزقنی » موضوع: حدیث نبوی تاریخ انتشار: 2013-08-03 | بازدید: 6153

دعایی که بعد از غذا خوردن می خوانیم : « الحمد لله الذی أطعمنی ورزقنی وجعلنی من المسلمین» آیا روایت مربوط به آن صحیح است یا ضعیف؟

الحمدلله،

لفظ حدیث چنین است : ابوداود و ترمذی از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت کردند که گفت : کان النبی صلی الله علیه وسلم إذا أکل أو شرب قال: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَنَا وَسَقَانَا وَجَعَلَنَا مُسْلِمِینَ» أبو داود (3850)، و ترمذی (3457).

یعنی : هرگاه پیامبر صلی الله علیه وسلم از خوردن یا نوشیدن فارغ می گشت، می فرمود : «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَنَا وَسَقَانَا وَجَعَلَنَا مُسْلِمِینَ : سپاس خدائی را که ما را خورانید و نوشانید و از مسلمانان قرار داد».

علامه البانی – محدث معاصر – در تخریج کتاب "الکلم الطیب" (189) شیخ الاسلام ابن تیمیه گفته : «اسناد آن به دلیل اضطراب راویان (در متن حدیث) ضعیف است، چنانکه حافظ ابن حجر در "التهذیب" و قبل تر از او حافظ المزی در " تحفة الأشراف " (3/353-354)  و امام بخاری در " التاریخ الکبیر " (1/1/353-354) و نسایی در " الیوم واللیلة " (288-290) به این اضطراب اشاره کردند، و حتی ترمذی با وجود تساهل مشهورش روایت را حسن هم ندانسته است».

اما احادیث صحیحی در این باب – دعا و ذکر بعد از خوردن – از پیامبر صلی الله علیه وسلم ثابت شده اند، که بصورت زیر ذکر می شوند :

1- امام بخاری از ابو امامه رضی الله عنه روایت کرده که گفت : «أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم کَانَ إِذَا فَرَغَ مِنْ طَعَامِهِ قَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَفَانَا، وَأَرْوَانَا، غَیْرَ مَکْفِیٍّ، وَلا مَکْفُورٍ». (بخاری:5459)

یعنی: پیامبر صلی الله علیه وسلم بعد از غذا خوردن، می فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی کَفَانَا، وَأَرْوَانَا، غَیْرَ مَکْفِیٍّ، وَلا مَکْفُورٍ». یعنی حمد و ستایش از آنِ خدایی است که ما را کفایت کرده و سیراب نموده است و نعمت هایش برگردانیده نمی شود ومورد ناسپاسی قرار نمی گیرد.

2- باز امام بخاری از ابو امامه رضی الله عنه روایت کرده که گفت : «أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم کَانَ إِذَا رَفَعَ مَائِدَتَهُ، قَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ کَثِیرًا طَیِّبًا مُبَارَکًا فِیهِ غَیْرَ مَکْفِیٍّ وَلا مُوَدَّعٍ وَلا مُسْتَغْنًی عَنْهُ رَبَّنَا». (بخاری: 5458)

یعنی: هنگامی که نبی اکرم صلی الله علیه وسلم سفره اش را جمع می کرد،  می فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ کَثِیرًا طَیِّبًا مُبَارَکًا فِیهِ غَیْرَ مَکْفِیٍّ وَلا مُوَدَّعٍ وَلا مُسْتَغْنًی عَنْهُ رَبَّنَا». یعنی حمد و سپاس بسیارلإ مبارک، خالص و پاک از آنِ پروردگار ما؛ خدا؛ است که نعمت هایش برگردانیده نمی شود و پایان ناپذیر است و انسان از او بی نیاز نمی باشد.

3- ابوداود از ابو ایوب انصاری رضی الله عنه روایت کرده که گفت : کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَکَلَ أَوْ شَرِبَ قَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَ وَسَقَی وَسَوَّغَهُ وَجَعَلَ لَهُ مخرجا» أبو داود (3851)، وصححه الألبانی فی الصحیحة (2061).

یعنی : رسول خدا صلی الله علیه وسلم هرگاه از خوردن یا نوشیدن فارغ می شد، می فرمود : «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَ وَسَقَی وَسَوَّغَهُ وَجَعَلَ لَهُ مخرجا». یعنی: «سپاس و ستایش خدایی را که خورانید و نوشانید و راهی برای ورود و خروج آن قرار داد».

4- امام احمد در مسند خود از عبد الرحمن بن جبیر رضی الله عنه روایت کرده که : «أَنَّهُ حَدَّثَهُ رَجُلٌ خَدَمَ رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ثَمَانِ سِنِینَ، أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِیَّ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا قُرِّبَ إِلَیْهِ طَعَامُهُ یَقُولُ: " بِسْمِ اللهِ "، وَإِذَا فَرَغَ مِنْ طَعَامِهِ قَالَ: اللهُمَّ أَطْعَمْتَ وَأَسْقَیْتَ، وَأَغْنَیْتَ وَأَقْنَیْتَ، وَهَدَیْتَ وَأَحْیَیْتَ، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلَی مَا أَعْطَیْتَ». " سلسلة الأحادیث الصحیحة" (71)

یعنی: مردی که خدمتکار رسول خدا صلی الله علیه وسلم بود و هشتاد سال بود، به او (ابن جبیر) گفت : هرگاه به پیامبر صلی الله علیه وسلم غذایی تقدیم می‌کردم، می‌فرمودند: بسم الله، و هرگاه از تناول آن فارغ می‌گشتند، می‌فرمودند: «اللَّهُمَ أَطْعَمْتَ وأَسْقَیتَ وأَغْنَیتَ وأَقْنَیتَ وهَدَیْتَ وأَحْیَیْتَ فلَکَ الحَمْدُ عَلَی مَا أَعْطَیتَ». «پروردگارا! آب و غذا دادی، بی‌نیاز و قانع نمودی، هدایت و زنده گردانیدی، پس ستایش از آن توست به آن چه که عنایت فرمودی».

5- ابوداود از معاذ بن أنس الجهنی روایت کرده که گفت : «مَنْ أَکَلَ طَعَامًا ثُمَّ قَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَطْعَمَنِی هَذَا الطَّعَامَ وَرَزَقَنِیهِ مِنْ غَیْرِ حَوْلٍ مِنِّی وَلَا قُوَّةٍ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»

یعنی : هر کس پس از خوردن غذا چنین دعا کند: «الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی أَطْعَمَنِی هَذا ورَزَقَنِیهِ مِنْ غَیرِ حَولٍ مِنیِّ ولا قُوَّةٍ» گناهان گذشته‌اش بخشوده می‌شود». ابوداود (4023).

«ستایش خدایی که این غذا را به من عنایت نمود و بی‌آن که قدرت و توانی داشته باشم، آن را روزی من کرد».

این حدیث حسن است، چنانکه علامه البانی در "صحیح الترمذی" (3458) و ابن باز در "حاشیة بلوغ المرام" (772) گفته اند.

والله اعلم

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com