آیا دفاع وکیل مسلمان از کافر مظلوم تناقضی با ولاء و براء دارد؟ موضوع: ولاء و براء تاریخ انتشار: 2013-10-15 | بازدید: 1774

در یک دفتر وکالت کار می کنم، قضایای مختلفی برای ما می رسد که غالبا غیر مسلمان اند، آیا دفاع از آنها در مواجهه با مسلمانان جایز است؟ و آیا اینکار ما دلیل بر دوستی و موالات آنها نمی شود؟

الحمدلله،

قبلا لازم به ذکر است که شغل وکالات بستگی به دفاعیه وکیل دارد؛ اگر وکیل قصد حمایت و دفاع از مظلومان را داشته باشد، و کسانی که حقوقشان پایمال شده تا حق شان را بازگرداند، و یا دچار ضرر و زیانی شده اند تا ضرر را از آنها دفع کند، در آنصورت کار او حلال و دستمزدش نیز حلال است.

اما اگر از باطل دفاع کند، و ظالم را یاری رساند، و یا به مسلمانی بی گناه ضرر وارد سازد، عمل او حرام و آنچه به سبب آن دریافت می کند حرام است و برای ا حلال نیست.

الله متعال می فرماید : «إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاکَ اللَّهُ وَلا تَکُنْ لِلْخَائِنِینَ خَصِیماً – تا آنجا که می فرماید : - وَلاَ تُجَادِلْ عَنِ الَّذِینَ یَخْتَانُونَ أَنفُسَهُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ خَوَّانًا أَثِیمًا» (نساء 105 و 107).

یعنی : « ما این کتاب را بحق بر تو نازل کردیم؛ تا به آنچه خداوند به تو آموخته، در میان مردم قضاوت کنی؛ و از کسانی مباش که از خائنان حمایت نمایی – تا آنجا که می فرماید : - و از آنها که به خود خیانت کردند، دفاع مکن! زیرا خداوند، افراد خیانت‏پیشه گنهکار را دوست ندارد».

علامه عبدالرحمن سعدی در تفسیر خود می آورد : «یعنی : از خیانت کار دفاع مکن، زیرا او مدعی چیزی است که مال او نیست، یا حقی را که بر گردن دارد انکار می کند، خواه این را بداند یا از روی گمان چنین کند.

این آیه مبیّن آن است که مجادله و دعوای ناحق و به عهد گرفتن وکالت باطل در خصومت های دینی و حقوق دنیوی حرام است. و مفهوم آیه دلالت می نماید که وکالت کسی که ظلمی از او شناخته نشده است جایز است...

« خیانت» به معنی جنایت و ستم و گناه است. براساس این آیه (107 نساء) نباید از کسی دفاع کرد که مرتکب گناه گشته و عقوبتی از قبیل حد یا تعزیر متوجه او شده است. از چنین کسی نباید دفاع کرد، و خیانتی که از او سر زده است دفع نمود، یا عقوبت و سزای شرعی را از او دور کرد» تفسیر السعدی ( 199).

از یحیی بن راشد روایت است که گفت : «جَلَسْنَا لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ فَخَرَجَ إِلَیْنَا فَجَلَسَ فَقَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ : مَنْ حَالَتْ شَفَاعَتُهُ دُونَ حَدٍّ مِنْ حُدُودِ اللَّهِ فَقَدْ ضَادَّ اللَّهَ وَمَنْ خَاصَمَ فِی بَاطِلٍ وَهُوَ یَعْلَمُهُ لَمْ یَزَلْ فِی سَخَطِ اللَّهِ حَتَّی یَنْزِعَ عَنْهُ وَمَنْ قَالَ فِی مُؤْمِنٍ مَا لَیْسَ فِیهِ أَسْکَنَهُ اللَّهُ رَدْغَةَ الْخَبَالِ حَتَّی یَخْرُجَ مِمَّا قَالَ» أحمد (5362) وأبوداود (3597) وصححه الألبانی فی صحیح الجامع .

یعنی : «منتظر عبدالله بن عمر بودیم، او نزد ما آمد و نشست و گفت : شنیدم که رسول خدا صلی الله علیه وسلم می فرمود : هر کس شفاعت او مانع از اجرای حدی از حدود خدا شود پس بداند که او بر علیه امر و فرمان خدا ایستاده است، و آنکس که عالمانه در امر باطلی دفاع کند پیوسته مورد خشم خداست تا دست بردارد، و هرکس بر مؤمنی اتهام وارد سازد درحالیکه اینگونه نباشد، خداوند او را در ردغة الخبال حبس خواهد کرد مگر از آنچه می گوید بازگردد».

و منظور از ردغة الخبال یعنی : عصاره و چرکابه بدن دوزخیان .

و فرقی ندارد انسان مظلوم مسلمان باشد یا کافر، مهم آنست که صاحب حق باشد، و دفاع از کافر مظلوم و صاحب حق در برابر مسلمان ظالم تضادی با ولاء و براء ندارد، چراکه شریعت اسلام مسلمانان را امر کرده که حقوق را به صاحبان آن اداء کنند، و بر حق شهادت و گواهی دهند، حتی اگر بر علیه خود یا والدینشان باشد.

الله متعال می فرماید : «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَی أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ» (مائده 8).

یعنی : « ای کسانی که ایمان آورده‏اید! همواره برای خدا قیام کنید، و از روی عدالت گواهی دهید! دشمنی با جمعیّتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند! عدالت کنید، که به پرهیزگاری نزدیکتر است! و از (معصیت) خدا بپرهیزید، که از آنچه انجام می‏دهید، با خبر است».

علامه عبدالرحمن سعدی در تفسیر خود می آورد : «یعنی دشمنی و نفرت قومی شما را بر آن ندارد که دادگری نکنید، همانطور کسی که انصاف و عدالت ندارد چنین می کند، بلکه همانطور که به نفع دوست و فامیل خود گواهی می دهید به ضرر او نیز گواهی دهید، و همانطور که به زیان دشمنِ خود گواهی می دهید به نفع او نیز گواهی دهید. گرچه کافر یا بدعت گذار هم باشد واجب است در مورد او عدالت پیشه کنید، و حقی را که می گوید بپذیرید، و نباید به خاطر اینکه او چنین می گوید و این سخن از دهان  او بیرون آمده است، رد شود، زیرا این ستمی محض است و روا نیست» "تفسیر السعدی" (224).

و می فرماید : « وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَی » (انعام 152).

یعنی : «پس‌ انصاف‌ را رعایت‌ کنید و در میان‌ مردم‌ به‌ عدل ‌و داد رفتار کنیدهرچند آن‌ صاحب‌ دعوی‌، که‌ سخن‌ به ‌نفع‌ یا علیه‌ اوست با شما قرابتی داشته‌ باشد».

امام ابن کثیر رحمه الله می گوید : «الله متعال امر می کند به : رعایت عدل و انصاف در حق هر کسی که باشد، و در هر وقت که باشد، و در تمام احوال» تفسیر ابن کثیر ( 3/365).

و ضابطه حلال یا حرام بودن شغل وکالت بستگی به موضوع پرونده و قضیه ای دارد که مطرح است؛ برای وکیل حلال نیست از مجرم دفاع کند، و یا از گناهکاری برای تبرئه شدنش دفاع کند، و یا از شرکتها و مؤسساتی دفاع کند که کارهای حرام انجام می دهند، یا آنها را در اموراتشان یاری رساند.

علامه ابن عثیمین در باره شغل وکالت می گوید : «اگر وکیل می خواهد حق را به صاحب حق برگرداند، ایرادی ندارد که به این حرفه مشغول شود، ولی اگر می خواهد با سخن و دفاع خود مردم را یاری رساند چه بر حق باشند یا بر باطل، این حرام است».

" لقاءات الباب المفتوح " ( 33 / السؤال 2 ).

منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).