حکم بازی کردن با عروسکهایی که بر شکل انسان یا حیوان هستند موضوع: متفرقه تاریخ انتشار: 2013-12-26 | بازدید: 2833

از آنجائیکه نقاشی کردن تصویر انسان و حیوان جایز نیست، آیا برای کودکان جایز است که با اسباب بازیهایی که بر شکل انسان یا حیوان هستند بازی کنند؟

الحمدلله،

علامه ابن عثیمین در این باره می گوید : «آن (عروسکی) که رسم کامل ندارد، و تنها بعضی از اعضاء و سر دارد، اما خلقت چهره آن واضح نیست (یعنی چشم و دهان و بینی ندارد)، بدون شک جایز است، و این نوع از همان جنس عروسکی است که عایشه رضی الله عنها با آن بازی می کرد. بخاری (6130)، ومسلم (2440).

اما اگر خلقت (آدمی) در آن (عروسک) بطور کامل (رسم شده) باشد؛ و گویا انسانی مشاهده می شود، خصوصا اگر صدا و حرکت هم داشته باشد، (باید بگویم که) در مورد جواز این نوع چندان به قناعت نرسیدم، زیرا این نوع تماما به خلقت خداوندی شبیه سازی شده، درحالیکه عروسکی که عایشه با آن بازی می کرد مثل این نوع (عروسکهای امروزی) نبود (که تماما شبیه انسان باشد)، با این وجود بطور قطع هم نمی توانم حکم به تحریم بدهم، چرا که برای کودکان رخصتهایی درنظر گرفته شده که برای بزرگسالان در این امورات رخصت داده نشده است، و فطرت کودک بر بازی کردن و سرگرم ساختن خویش است، و مکلف به انجام عبادات هم نیست که بگوئیم وقتش با پرداختن به آن بیهوده هدر می رود، اما اگر انسان خواست احتیاط پیشه کند؛ (بهتر است) سر آن (عروسک) را بکند و یا (صورتش) را بوسیله آتش گرم کند تا نرم می شود و آنگاه فشار دهد تا آثار (چهره اش) محو شود» "مجموع فتاوی" شیخ محمد بن عثیمین رحمه الله (2 / 277- 278).

والله اعلم

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم

�ور���
Я�_ برطرف می کند.

دوما : اما نگهداری تصاویر نیز بر دو نوع است :

نوع اول : مجسمه و پیکره باشد، یعنی دارای جسم و هیکل باشد. نگهداری از این نوع حرام است، و حتی ابن العربی بر حرمت آن اجماع نقل کرده است (فتح الباری ص 388ج 10) و گفته : این اجماع در مورد عروسک منعقد نشده است.

از عایشه رضی الله عنها روایت است که گفت : « کُنْتُ أَلْعَبُ بِالْبَنَاتِ عِنْدَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم، وَکَانَ لِی صَوَاحِبُ یَلْعَبْنَ مَعِی؛ فَکَانَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه وسلم، إِذَا دَخَلَ یَتَقَمَّعْنَ مِنْهُ، فَیُسَرِّبُهُنَّ إِلَیَّ، فَیَلْعَبْنَ مَعِی » بخاری (6130)، ومسلم (2440).

یعنی : «من پیش پیغمبر صلی الله علیه وسلم با عروسکهایی بازی می‌کردم، چند دوستی داشتم که ایشان هم با من عروسک‌بازی می‌ کردند، وقتی که پیغمبر صلی الله علیه وسلم داخل منزل می‌شد آنان به خاطر شرم از ایشان صورت خود را می‌پوشاندند و پنهان می‌شدند، پیغمبر صلی الله علیه وسلم آنان را نزد من می‌فرستاد و با من بازی می‌کردند».

نوع دوم : دارای جسم و هیکل نباشد (مجسمه نباشد)، این نوع چند قسم دارد :

1- تصویری که بقصد بزرگداشت و تجلیل آویزان شده باشد، مثل تصاویر پادشاهان و رؤسا و مانند آنان، این حرام است، زیرا دربردارنده غلو کردن در حق مخلوق است.

2- تصویری که بقصد خاطره و یادگاری آویزان شود، مثل کسی که عکس دوستان و نزدیکانش را آویزان می کند. این هم حرام است، زیرا در حدیث صحیح از ابوطلحه رضی الله عنه روایت است که گفت : شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وسلم می فرمود : «لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِکَةُ بَیْتًا فِیهِ کَلْبٌ وَلَا صُورَةٌ» مسلم (2106). یعنی : «ملائکه به خانه ای که در آن سگ یا تصویر باشد داخل نخواهند شد».

3- تصویری که بقصد زیبایی و زینت آویزان شود، این نیز حرام است، زیرا در حدیث صحیح آمده که عایشه رضی الله عنها گفت : « قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ مِنْ سَفَرٍ، وَقَدْ سَتَرْتُ بِقِرَامٍ لِی عَلَی سَهْوَةٍ لِی فِیهَا تَمَاثِیلُ، فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ هَتَکَهُ وَقَالَ: «أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا یَوْمَ القِیَامَةِ الَّذِینَ یُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللَّهِ» قَالَتْ: فَجَعَلْنَاهُ وِسَادَةً أَوْ وِسَادَتَیْنِ» بخاری (5954) و مسلم (2107).

یعنی : پیامبر صلی الله علیه وسلم از سفری برگشتند در حالی که من یک طاقچه‌ی منزلم را با پرده‌ای نازک که دارای تصویر‌هایی بود، پوشانده بودم؛ پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگامی که آنرا دید چهره مبارکش دگرگون شد، تصویرهای آنرا پاک کرده و فرمودند : «ای عایشه! شدیدترین عذاب را نزد خداوند در روز قیامت، کسانی دارند که به آفرینش خداوند تشبه می‌جویند» عایشه گوید: آن پرده را پاره کردیم و آنرا به یک یا دو بالش تبدیل نمودیم».

4- تصویری که مورد اهانت و بی احترامی قرار می گیرد، مانند تصویری که بر روی قالیچه و زیر انداز و پشتی و بالش باشد. امام نووی از جمهور علماء صحابه و تابعین جواز آنرا نقل کرده است.

5- تصاویری که در جامعه رایج شده و پرهیز از آن دشوار شده است، مانند تصاویر منقوش بر روی اسکناس و سکه و غیره که متاسفانه امت اسلامی بدان گرفتار شده است. بنظر من ایرادی بر این مورد - برای کسی که بدون قصد از این نوع در دست دارد – نیست (یعنی کسی که مثلا اسکناس را به نیت تصویرش نگهداری نمی کند).

سوما : و اما در مورد اسباب بازی کودکان مانند عروسک ها :

اسباب بازی کودکان از حکم تحریم و کراهت مستثناء است، ولی باید توجه داشت که کدام اسباب بازی مستثناء می شود؟ در گذشته (یعنی عهد نبوی که بدان رخصت داده می شد) عروسک ها نه چشم داشتند و نه دهان و نه بینی، یعنی مثل عروسکهای امروزی نبودند (که صورت آنان مثل چهره آدمی طراحی شده است)، لذا بنظرم باید از اینگونه تصاویر (و اسباب بازیها) اجتناب ورزید، و به همان (عروسکهای) معهود در گذشته بسنده کرد (یعنی چهره عروسک نباید رسم شده باشد) .

نگاه کنید به : "فتاوی العقیدة" للشیخ ابن عثیمین ص661-663-679، با اختصار .

والله اعلم

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم