ارکان و مراتب قرائت موضوع: قرآن تاریخ انتشار: 2016-03-06 | بازدید: 862

ارکان و مراتب قرائت

کاملا بدیهی است که قرآن به صورت متواتر به ما رسیده است ، به این صورت که گروهی از قاریان – که توافقشان بر دروغ محال باشد – از شیوخشان روایت نموده و سند به صورت زنجیروار به رسول الله صلی الله علیه و سلم می رسد ،بنابراین نزد اهل قرائت و علمای تجوید برای صحت قرائت سه رکن لازم است :

 

رکن اول :

اینکه قرائت با وجهی از وجوه لغت عرب و لو اینکه آن وجه ضعیف باشد موافقت داشته باشد ، به عبارت دیگر هر گاه قرائت با یکی از طریقه های نحو و لغت موافق بود حالا چه آن طریقه فصیح ترین باشد یا اینکه فصیحی باشد که بر آن اجماع است یا اینکه اختلافی باشد در هر صورت آن قرائت ، قرائت صحیح به حساب می آید .

 

به عنوان مثال : گفتار خداوند تبارک و تعالی فَتَلَقَّی آدَمَ مِنْ رَبِّهِ کَلِمَاتٌ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ ﴾ [البقرة: 37].

( آدم ) براین اساس که مفعول به است به صورت نصب و ( کلمات ) به عنوان فاعل به صورت رفع خوانده شده است که در این صورت معنای آیه این می شود که کلمات ، آدم را دریافت و این از بلاغت قرآن کریم است .

 

رکن دوم:

اینکه قرائت با رسم الخط عثمانی و لو به صورت احتمالی مانند باشد به عبارت دیگر اگر قرائتی با خط و روش مصحف موافقت داشت آن قرائتی صحیح و متواتر است .

به عنوان مثال : گفتار خداوند تبارک و تعالی : ﴿ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴾ [البقرة: 74]

لفظ ( تعملون ) با ( یاء ) و ( تاء) قرائت شده است و این بدان خاطر است که این کلمه در رسم مصحف هر دو احتمال را دارد چرا که مصحف بدون نقطه گذاری بوده است .

یک مثال دیگر : گفته ی خداوند تبارک و تعالی  ﴿ مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ ﴾ [الفاتحة: 4]، به صورت ( ملک ) یعنی حذف الف بعد از میم در کلمه ی ( مالک) قرائت شده است و با الف یعنی ( مالک ) هم قرائت داریم ، و رسم الخط مصحف هم احتمال هر دو قرائت را دارد .

 

اینکه می گوییم ( احتمالا ) به این معناست که با رسم الخط مصحف موافقت داشته باشد ،حتی اگر به صورت تقدیری باشد ؛ چون که قرائت یا به صورت صریح  با رسم الخط مصحف توافق دارد مثل قرائت ( ملک یوم الدین ) و یا به صورت تقدیری و احتمالی مثل : ( مالک یوم الدین ) ،بنابر این فرضیه که الف وجود دارد.

 

رکن سوم : صحت سند

اگر شخص عادل ضابط ( خوش حفظ) از مانند خودش روایت کند تا اینکه سند به رسول الله صلی الله علیه و سلم برسد این قرائت صحیح محسوب می شود ، چرا که در هر مرحله از مراحل سند از شیخ باهوش متبحر گرفته شده است که دچار اشتباه در قرائت نمی شود که معنای عادل ضابط هم همین است که سندش به رسول الله صلی الله علیه و سلم متصل گردد .

 

امام ابن جزری در مورد ارکان قرائت در طیبة النشر می گوید :

هر آنچه که با وجوه نحوی و رسم الخط مصحف موافقت داشته باشد و دارای سندی صحیح باشد این سه رکن ( قرائت ) است ، و هرگاه یکی از این ارکان دچار مشکل شد آن قرائت شاذ است حتی اگر جزء قرائات هفتگانه باشد .

مراتب قرائت :

1- تحقیق

 قرائت به آرامی و بردباری بدون اینکه زیادت یا نقصی در آن ایجاد نماییم ، صورت گیرد و حق حرف و مستحق حرف ((*)) و احکام قرائت را ادا نماییم.

 برای آموزش از این روش استفاده می شود .

(((*) حق حرف عبارت است از تلفظ حرف از مخرج ویژه اش و مستحق حرف عبارت است از صفات عرضیه آن که از صفات ذاتی آن بدست می آیند .( مترجم)))

2- حدر: به شتاب خواندن قرائت به همراه مراعات دقیق احکام ، وقاری از اینکه حروف مد رعایت نشود یا اینکه حرکات حروف و غنه به طور کامل ادا نگردد دوری می گزیند.

3-تدویر : قرائتی بین مرتبه ی تحقیق ( قرائت به آرامی ) و حدر ( قرائت سریع ) می باشد .

4- ترتیل : قرائت با فهم و تدبر ، که مخارج و صفات حروف کاملا ادا شود . این مرتبه به نسبت مراتب سه گانه از فضیلت بیشتری برخوردار است چرا که قرآن به این صورت نازل شده است.

ابن جزری در طیبة النشر می گوید :

قرآن به روش های تحقیق و حدر و تدویر به همراه صدای نیکو و با رعایت الگوی صوتی عرب قرائت می شود ،. و به روش ترتیل با رعایت قواعد تجویدی هم تلاوت می شود .

 

 

 

    منبع: islamtape