حدیثی شگفت انگیز در مورد قرض دادن موضوع: حدیث نبوی تاریخ انتشار: 2016-10-17 | بازدید: 1382

بسم الله الرحمن الرحیم

حدیثی شگفت انگیز در مورد قرض دادن

در سنت نبوی احادیث شگفت آوری در مورد فضل قرض دادن و مهلت دادن به بدهکار برای پرداخت دِینش وارد شده است که شاید بسیاری از ما از آن غافل باشیم.

ابو الیَسَر رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت می نماید که ایشان فرمودند: "هرکس به تنگ دستی در پرداخت بدهی اش مهلت دهد یا اینکه قرضش را از او پس نگیرد الله متعال او را زیر سایه اش قرار می دهد"[1] و در جای دیگر می فرمایند: "هرکس به تنگدستی در پرداخت بدهی اش مهلت دهد یا اینکه آن را به وی ببخشد، الله در روز قیامت او را زیر سایه ی عرشش قرار می دهد درحالی که آن روز سایه ای جز سایه ی آن وجود ندارد"[2].

همچنین رسول الله صلی الله علیه وسلم به ما خبر می دهد که اگر کسی به تنگدستی مهلتی برای پرداخت قرضش بدهد برای او هر روز به اندازه ی قرضی که داده اجر صدقه حساب می شود تا قبل از اینکه قرضش را پس بگیرد اما اگر موعد گرفتن قرض فرا برسد و شخص نتواند دِینش را ادا کند و قرض دهنده به او مهلت بیشتری دهد در روزهایی که به وی مهلت داده به اندازه ی دو برابر قرضی که داده به او اجر صدقه داده می شود.

بُرَیْدَه بن حُصَیْب الاسلمی رضی الله عنه می فرماید: "شنیدم رسول الله صلی الله علیه وسلم می گویند: هرکس به تنگدستی برای پرداخت قرضش مهلت دهد پس هر روز برایش به همان مقدار قرضی که داده، اجر صدقه داده می شود.

راوی می گوید پس از آن شنیدم که می گویند: هرکس به تنگدستی برای پرداخت قرضش مهلت دهد پس هر روز برایش دو برابر مقدار قرضش اجر صدقه داده می شود.

گفتم: ای رسول الله! شنیدم که فرمودید: هرکس به تنگدستی در پرداخت قرضش مهلت دهد پس هر روز برایش به مقدار قرضش اجر صدقه داده می شود، سپس شنیدم که فرمودید: هرکس به تنگدستی در پرداخت قرضش مهلت دهد پس هر روز برایش دو برابر آن اجر صدقه داده می شود؟

ایشان فرمودند: هر روز به همان اندازه اجر صدقه داده می شود تا قبل از اینکه قرض پس داده شود پس زمانی که موعد فرا رسد اما به او باز هم مهلت دهد پس برایش هر روز دو برابر قرضش اجر صدقه داده می شود"[3].

الله جل شأنه به مهلت دادن تنگدست برای پرداخت بدهی اش که توانایی پرداخت آن را ندارد دستور می دهد و می فرماید: {و اگر بدهکار قادر به پرداخت نیست پس تا هنگام توانایی پرداخت به او مهلت داده شود}[4] سپس در مورد سنت پس نگرفتن قرض یا بخشیدن تمام یا قسمتی از آن به عنوان صدقه به او می فرماید: {و بخشیدن آن برایتان بهتر است اگر بدانید}[5]. این آیات و احادیث مسلمان را به کمک کردن به دیگران تشویق می کند تا به تنگدستان قرض دهد و در پرداخت بدهی به آنان مهلت دهد و آنان مجبور نشوند به سوی راه های حرام مانند ربا روی آورند که در این صورت اعلان جنگ با الله و رسولش را کرده اند و کارشان سخت تر و دشوارتر شده و در گناه و معصیت گرفتار می شوند.

هرکس قرض دادن را روشی در زندگی اش برای حل مشکلات و سختی های دیگران قرار دهد، و در راه او انفاق کند، الله متعال به او وعده ی دادن عوض و بدیلش را در کتاب بزرگش داده است. الله جل وعلا می فرماید: {بگو: بی گمان پروردگارم روزی را برای هرکس که بخواهد فراوان می گرداند، و یا برایش تنگ و محدود می سازد و هر چیزی را انفاق کنید، پس او عوض آن را می دهد و او بهترین روزی دهندگان است}[6].

امام ابن کثیر رحمه الله درباره ی این آیه می فرماید: "یعنی: هرچه را در اموری که به شما دستور داده و برایتان مباح کرده است، انفاق کنید، پس او در مقابل بدیل و عوض آن را در دنیا می دهد و در آخرت ثواب و پاداش آن را عطا می نماید"[7].

قرض دادن به دیگران از جمله ابواب معروف و نیکی است که شریعت به آن تشویق می کند و برای دست یابی به اجر این عبادت، مسلمان سعی و تلاشش را در پیش می گیرد تا به دیگران قرض دهد. او در پی جست و جوی محتاجین و نیازمندان می شود تا مشکلاتشان را حل نماید و سختی های شان را آسان کند و با نیکی و مهربانی به آنان قرض داده و در پرداخت بدهی به آنان مهلت دهد.

مسلمان باید بداند که تمام املاک و دارایی ها ازآن الله متعال است و انفاق کردن از مال و اموال الله جل وعلا راهی است برای حمد و ستایش رب العالمین به خاطر این نعمت بزرگی که به او عطا نموده.

بیایید در آخر و عاقبت قرض دهنده بنگریم که چگونه اجر و پاداش ها را برای خود جمع می کند و بر حسنات و نیکی هایش می افزاید؛ الله سبحانه و تعالی می فرماید: {کیست که به الله قرض نیکویی دهد تا آن را برایش چندین برابر کند؟ و الله است که تنگ و گشاده می سازد و به سوی او باز گردانده می شوید}[8] یعنی: کیست که در راه الله انفاق و صدقه دهد و اجرش را از الله بخواهد تا برایش اجر و عوضی چند برابر عطا نماید؟ این الله است که تنگ و گشاده می سازد پس بدون ترس و مبالات، بی باکانه انفاق کنید؛ همانا او روزی دهنده است و بر هرکس از بندگانش که بخواهد روزی اش را تنگ و کم می سازد و بر هرکس که بخواهد فراوان می کند، کمال حکمت در این امر از آنِ اوست. پس از موت، فقط به سوی او بازمی گردید پس برحسب اعمالتان شما را محاسبه می نماید[9].

در حدیثی ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: "هرکس، مشکلی از مشکلات دنیوی مؤمنی را برطرف کند، الله متعال یکی از مشکلات اخروی او را برطرف می نماید. هرکس بر انسان تنگدست، آسان بگیرد، الله متعال در دنیا و آخرت بر او آسان می گیرد. هرکس عیب مسلمانی را بپوشاند، الله متعال در دنیا و آخرت، عیوبش را می پوشاند. تا زمانی که بنده، برادر مسلمانش را کمک و یاری کند، الله متعال او را یاری و کمک خواهد نمود. هرکس راهی برای جست و جوی علم در پیش گیرد، الله متعال برایش راهی بسوی بهشت، هموار می سازد. هر گروهی که در یکی از خانه های الله متعال – مساجد – جمع شوند و قرآن بخوانند و آن را با میانشان مذاکره کرده و یاد گیرند، آرامش بر آنان نازل می گردد و رحمت الهی شامل حالشان می شود و فرشتگان آنان را احاطه می کنند و الله متعال آنان را میان کسانی که نزد او هستند یاد می کند. باید بدانیدو کسی که کردارش او را از سبقت به سوی خیر بازداشت نسبش او را جلو نمی اندازد"[10].

باید بدانیم قرار دادن چنین اموری در شریعت نشان دهنده ی رحمت الله متعال بر بندگانش است که با کم ترین تأمل و تفکر می توان به آن پی برد.

نویسنده: ام احمد

[1] "مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا أَوْ وَضَعَ عَنْهُ أَظَلَّهُ اللَّهُ فِی ظِلِّهِ" روایت مسلم

[2] "من أنظر معسراً، أو وضع له؛ أظلَّه الله یوم القیامة تحت ظل عرشه، یوم لا ظلَّ إلا ظِلُّه" روایت احمد، ترمذی، طبرانی در "المعجم الأوسط" و بیهقی در "شعب الإیمان". ترمذی گفته است: از این وجه حسن صحیح غریب است. ذهبی در "العلو" گفته است: اسنادش صالح است. همچنین احمد شاکر اسنادش را در مسند احمد صحیح دانسته، آلبانی در "صحیح سنن الترمذی" آن را صحیح می داند و وادعی در "الصحیح المسند" می گوید: بر اساس شرط مسلم صحیح است.

[3] "عَنْ بُرَیْدَةَ رضی الله عنه قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: (مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا فَلَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ مِثْلِهِ صَدَقَةٌ) قَالَ: ثُمَّ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: (مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا فَلَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ مِثْلَیْهِ صَدَقَةٌ) قُلْتُ: سَمِعْتُکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ تَقُولُ مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا فَلَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ مِثْلِهِ صَدَقَةٌ، ثُمَّ سَمِعْتُکَ تَقُولُ مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا فَلَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ مِثْلَیْهِ صَدَقَةٌ؟ قَالَ: (لَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ صَدَقَةٌ قَبْلَ أَنْ یَحِلَّ الدَّیْنُ، فَإِذَا حَلَّ الدَّیْنُ فَأَنْظَرَهُ فَلَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ مِثْلَیْهِ صَدَقَةٌ" روایت احمد، محققین مسند و آلبانی آن را صحیح دانسته اند.

[4] {وَإِنْ کَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَی مَیْسَرَةٍ} بقره:280

[5] {وَأَنْ تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ} بقره:280

[6] {قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَیَقْدِرُ لَهُ ۚ وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ ۖ وَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ} سبأ:39

[7] تفسیر ابن کثیر

[8] {مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّـهَ قَرْضًا حَسَنًا فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا کَثِیرَةً ۚوَاللَّـهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ} بقره:245

[9] تفسیر المیسر

[10] "مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الدُّنْیَا نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَمَنْ یَسَّرَ عَلَی مُعْسِرٍ یَسَّرَ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَاللَّهُ فِی عَوْنِ الْعَبْدِ مَا کَانَ الْعَبْدُ فِی عَوْنِ أَخِیهِ وَمَنْ سَلَکَ طَرِیقًا یَلْتَمِسُ فِیهِ عِلْمًا سَهَّلَ اللَّهُ لَهُ بِهِ طَرِیقًا إِلَی الْجَنَّةِ وَمَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِی بَیْتٍ مِنْ بُیُوتِ اللَّهِ یَتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ وَیَتَدَارَسُونَهُ بَیْنَهُمْ إِلاَّ نَزَلَتْ عَلَیْهِمُ السَّکِینَةُ وَغَشِیَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَحَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِکَةُ وَذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِیمَنْ عِنْدَهُ وَمَنْ بَطَّأَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ یُسْرِعْ بِهِ نَسَبُهُ" روایت مسلم