چندین کارشناس حمل و نقل ایران و جامعهشناس ایرانی در گفتگو با خبرگزاری آناتولی ترکیه به تحلیل و بررسی دلایل و عوامل وقوع حدود ۶ هزار تصادف جادهای طی تعطیلات نوروزی در ایران و مرگ صدها نفر ناشی از آن، پرداختند.
خبرگزاری رسمی قوه قضاییه ایران «میزان» به نقل از سازمان پزشکی قانونی این کشور، یک هفته پیش از نوروز امسال نوشت: "در پنج سال اخیر در مجموع ۵۷۳۸ نفر در حوادث رانندگی نوروز؛ یعنی از ۲۵ اسفند هر سال تا ۱۵ فروردین سال بعد، جان خود را از دست دادهاند. بر اساس آمارهای موجود به طور میانگین ۶ تا ۶.۵ درصد از کل تلفات حوادث رانندگی هر سال مربوط به ایام نوروز است".
چهار روز قبل از پایان تعطیلات نوروزی امسال؛ یعنی ۱۱ فروردین به گفته سردار اسکندر مؤمنی، جانشین فرمانده کل پلیس ایران اعلام کرد: "از آغاز سفرهای نوروزی تاکنون ۳۴۴ نفر جان خود را در تصادفات جادهای از دست دادهاند".
خبرگزاری خبرآنلاین نزدیک به رئیس مجلس ایران چهار روز پیش نوشت: "رئیس پلیس ترافیک ایران با اشاره به اینکه تا نیمه تعطیلات نوروزی امسال ۵۵۰۰ تصادف رخ داده، گفت: طی ۱۰ سال اخیر بر اثر تصادفات رانندگی در کشور، ۲۳۵ هزار کشته و ۲.۲ میلیون مجروح شدند یعنی سالی ۲۳ هزار نفر کشته شده اند".
گزارشگر خبرآنلاین با بیان اینکه "زیان اقتصادی تصادفات در ایران ۳۲ میلیارد تومان (حدود ۹.۵ میلیون دلار) در روز است" گفته که "ایران از نظر تصادفات ناایمن رانندگی بین ۱۹۰ کشور دنیا تنها از سیرالئون وضعیت بهتری دارد".
این پدیده نگرانی عمیق کارشناسان را در پی داشته است. تلفات جادههای ایران بیشتر از جنگ خاورمیانه است تا جایی که برخی به طنز میگویند "ایرانی ها به مسافرت نمی روند، بلکه به جنگ میروند". خبرگزاری آناتولی ترکیه طی یک گزارشی اختصاصی در گفتگو با کارشناسان برجسته حمل و نقل و اجتماعی ایران این موضوع را بررسی کرده است.
دکتر مهدی ریاضی، دبیرکل جامعه مهندسین حمل و نقل و ترافیک ایران از جمله این کارشناسان است که عوامل متعددی را در افزایش تلفات جاده ای دخیل می داند که مهمترین آن ایمنی خودروها و جادههاست.
وی که در آمریکا تحصیل کرده و به سیستم حمل و نقل این کشور و بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان آشنایی دارد، در گفتگو با "خبرگزاری آناتولی" میگوید: "در بررسیهایی که از وضعیت ایمنی جادههای کشور داشتیم، عملا شاهد آن بودیم که استانداردهای ایمنی در آنها رعایت نشده است. جاده، استاندارد دارد. گاردریل استاندارد دارد، اما در جادههای ما این موضوع مورد توجه قرار نمیگیرد. گاردریل باید جایی نصب شود که جاده را برای راننده ایمن سازد و در دنیا برای نصب آن تحقیقات لازم را به عمل میآورند، اما گاردریلها در جادههای ایران جنبه دکور دارند و همین موضوع در افزایش تلفات جادهای نقش مهمی دارد".
ریاضی افزود: "ضمن اینکه همراه جاده ناایمن، خودروی ما هم ایمنی لازم را ندارد و شرکتهای داخلی تولید خودرو همچنان خودروی ناایمن روانه بازار میکنند و ظاهرا قصد ندارند خودروهای تولیدی خود را با استانداردهای جهانی تطبیق بدهند".
عامل دیگر از دیدگاه او، "کنترل ضعیف پلیس در مواجهه با رانندگان متخلف است. در آمریکا، پلیس برخورد قاطع و جدی با رانندگان متخلف دارد و در این کشور وقتی خودروی پلیس را پشت سرت میبینی، میدانی که ملزم به رعایت دقیق مقررات راهنمایی و رانندگی هستی و حق نداری با تخطی از مقررات جان دیگران را به مخاطره بیاندازی، اما در ایران اینگونه نیست و پلیس برخورد قاطعی با رانندگان متخلف ندارد و در مواجهه با این افراد که عملا با تخطی از مقررات جان خود و دیگران را به مخاطره میاندازند، جدی برخورد نمیکند".
این کارشناس همچنین "وضعیت رانندگی شهروندان ایرانی آن را ماجراجویانه میداند که همراه دیگر عوامل به افزایش تلفات جادهای در کشور میانجامد. تعبیری که کارشناسان خارجی ترافیک که به ایران سفر کردهاند، نیز به کار میبرند".
اوگن هیلبرتز، کارشناس آلمانی ترافیک که چندین بار به تهران سفر کرده، در برنامهریزی برای برگزاری المپیک پکن و همچنین در تهیه طرح جامع ترافیک دبی مشارکت داشته است، میگوید "رانندگی شهروندان ایرانی بیشتر شبیه یک ماجراجویی است که همه میخواهند جراتشان را در زیرپاگذاشتن مقررات به رخ هم بکشند؛ زیگزاگی رانندگی میکنند و مدام در حال عوض کردن لاین هستند؛ طوری که فکر میکنی مانور میدهند و انگار به جای رانندگی برای ماجراجویی آمدهاند. همه سعی میکنند زودتر به مقصد برسند و این موضوع باعث وقوع تصادف می شود که در جاده شکل پیچیده تری به خود میگیرد".
عدم کنترل و نظارت دقیق دکتر جلیل شاهی، استاد دانشگاه علم و صنعت در حوزه برنامهریزی حمل و نقل همانند مهدی ریاضی، عوامل مختلف را در این مشکل دخیل میداند، اما بیش از همه روی موضوع "کنترل و نظارت" تاکید دارد.
او به خبرگزاری آناتولی میگوید: "عوامل متعددی در بالابودن تلفات جادهای ایران دخالت دارد، اما نقش کنترل و نظارت برجستهتر از بقیه است. عدم کنترل و نظارت دقیق باعث شده ما این همه در جادهها تلفات داشته باشیم و چنانچه پلیس نظارت دقیق را انجام میداد قطعا میزان تلفات به شکل امروزی نبود". سطح پایین آموزشمحمد رئوفی دیگر کارشناس حمل و نقل ضمن تاکید بر اعمال "کنترل و نظارت دقیق" از سوی پلیس بر رفتار رانندگان به "موضوع آموزش" اشاره دارد و بر این باور است "آموزش ضعیف" در ایران یکی از "اصلیترین دلایل تلفات بالای جادهای" است.
او به خبرنگار آناتولی میگوید: "این یک واقعیت است که شهروندان ما رفتارهای ترافیکی صحیح ندارند و آموزشهای ضعیف در این رابطه به وقوع تصادف و متعاقب آن تلفات رانندگی منجر میشود. اطلاع رسانی و آموزش عمومی بیشترین تاثیر را در اصلاح رفتارهای ترافیکی شهروندان داشته و چنانکه آموزشهای خوب ارائه میشد امروز شاهد این همه کشته در جادههای کشور نبودیم". اوگن هیلبرتز هم روی این نکته تاکید کرده و میگوید کشورش آلمان بواسطه آموزشهای مستمر بود که امروز منظمترین رانندگان را دارد.
هزینههای پایین تخلفامیررضا ممدوحی، کارشناس حمل و نقل و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، برای تشریح موضوع به تحقیقاتی اشاره میکند که در خصوص رفتار ترافیکی شهروندان ایرانی در این دانشگاه انجام شده است.
او به خبرگزاری آناتولی گفت: "در اغلب تحقیقات، شاهد تخلفات گسترده رانندگی از سوی شهروندان بودیم و بیشتر حوادث ترافیکی ناشی از تخلفات رانندگی و خطای انسانی بود. رانندگان به مقررات توجه کمتری میکنند. در بررسی علل این بی توجهیها و تخلفات به این نتیجه رسیدیم که افراد چون میدانند در قبال خطا و تخلف خود هزینه بالایی را پرداخت نخواهند کرد، به راحتی تخلف میکنند و تخلف های فوق به مرگ خود و دیگران میانجامد".
ممدوحی افزود: "بیشترین پراکندگی تخلفات مربوط به سرعت بالا و عجله زیاد رانندگان بود. مطالعات ما نشان میداد ایرانیها زیاد عجله می کنند. ضمن اینکه با سرعت بالا هم رانندگی میکنند. رفتار ترافیکی ایرانیها و شهروندان ترکیه را بررسی و مورد مقایسه قرار دادیم. در مورد ایران بیشتر مسائل فردی بود که عمده حوادث ترافیکی را دامن میزد".
تأخر فرهنگی و رواج تفکر خطرناک بیتفاوتی نسبت به جان و مرگ دیگرانامانالله قراییمقدم، آسیبشناس اجتماعی در یک جمعبندی کلی علت بالابودن تلفات رانندگی را مسئله "تأخر فرهنگی" میداند و معتقد است "مردم کمتر فرهنگ استفاده از خودرو را دارند. برخی بهترین مدلهای خودرو را میخرند و فکر میکنند خودرو برای ویراژدادن و کلاس گذاشتن است و برای همین به جان خیابانها و جادهها میافتند و جان خود و دیگران را به خطر میاندازند".
او میگوید: "موضوع تاخر فرهنگی را با پلیس مطرح کردم و پیشنهادم این بود که در این رابطه فرهنگسازی و جریمههای سنگین برای افراد متخلف در نظر گرفته شود، چرا که با وضعیت فعلی قطعا آمار تلفات بالاتر هم خواهد رفت".
به گفته او "امروزه برخی به راحتی پورشه میخرند و چون فرهنگ استفاده از آن را ندارند در جادهها و خیابانها شروع به ویراژ دادن می کنند و پلیس هم برخورد قاطعی با آنها ندارد. حال آنکه همین ویراژدادنها باید به عنوان قتل در نظر گرفته شود، چون عملا با این حرکت جان دیگران به خطر می افتد.
وی خاطرنشان کرد: "امروزه متاسفانه وضعیت به گونهای شده که به این افراد متخلف حتی نمیشود حرف زد و اعتراض کرد و هرکس هر کاری دوست دارد انجام میدهد و نتیجه این میشود که تخلف یک فرد به مرگ چندین نفر منجر میشود و درام ماجرا آنجاست که امروزه مردم چنان نسبت به جان هم بیتفاوت شدهاند که به راحتی میگویند در صورت تصادف بیمه، دیه و خسارت را خواهد پرداخت و همین تفکر بزرگترین آسیب جامعه امروز ایران است. مردم به همین راحتی با پول زندگی یک فرد را از او میگیرند و من از این تفکر واقعا میترسم".
از دیدگاه این آسیبشناس اجتماعی "طبیعی است که با چنین تفکری وضعیت از آنچه هست بدتر شود. چون دیگر کسی نه تنها در قبال دیگری احساس مسئولیت نمیکند بلکه از نظر اخلاقی هم بابت کشتن دیگری حتی عذاب وجدان نمیگیرد و به صراحت و با گستاخی تمام میگوید اگر کسی را کشت، بیمه دیه را پرداخت خواهد کرد. این آسیب بزرگی است که همه ابعاد زندگی اجتماعی را تحت تاثیر سوء قرار میدهد".
خبرگزاری آناتولی