هدف از آفریدن اجنه چه بوده است؟ موضوع: قضا و قدر تاریخ انتشار: 2013-07-31 | بازدید: 1927

هدف از آفریدن اجنه چه بوده است؟

الحمدلله،

خداوند جن ها را برای همان هدفی خلق کرده که انسان را برای آن آفریده است:

«وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ». الذاریات: ٥٦

(‏من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام) . ‏

بنابر این جن ها مکلف به اوامر و نواهی هستند و هر کدام از آنها که اطاعت کنند، خداوند از وی خشنود می شود و او را به بهشت می برد و هر کدام که معصیت و سرکشی کند، به دوزخ می رود. آیات زیادی دال بر این مدعا هستند:

روز قیامت خداوند خطاب به جن و انس‌های کافر و بمقصد توبیخ و ساکت کردنشان چنین می‌فرماید:«یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالإِنسِ أَلَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِّنکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیَاتِی وَیُنذِرُونَکُمْ لِقَاء یَوْمِکُمْ هَذَا قَالُواْ شَهِدْنَا عَلَی أَنفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَشَهِدُواْ عَلَی أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُواْ کَافِرِینَ». الأنعام: ١٣٠

(‏(در آن روز خداوند بدیشان می‌گوید:) ای جنّیان و ای انسانها! آیا پیغمبرانی از خودتان به سوی شما نیامدند و آیات (کتابهای آسمانی) مرا برایتان بازگو نکردند و شما را از رسیدن بدین روز (و روبرو شدن در آن با خدا) بیم ندادند؟  (پس چگونه این روز را فراموش کردید و در تکذیب آن کوشیدید؟ در پاسخ) می‌گویند: ما علیه خود گواهی می‌دهیم (و اقرار می‌کنیم که پیغمبران آمدند و آئین خدا را تبلیغ کردند و ما را از قیامت ترساندند، ولی ما ایشان را تکذیب کردیم و گفتیم: خداوند چیزی را از سوی خود نفرستاده است و جز زندگی این جهان، زندگی دیگری وجود ندارد . آری) زندگی جهان، آنان را گول زد و (به خود مشغول داشت و امروز جز اعتراف چاره‌ای ندارند و) علیه خود گواهی می‌دهند (و می‌گویند) که ایشان کافر بوده‌اند (و مستحقّ عذاب جاویدان و خوفناک یزدانند)) . ‏

آیه مذکور دال بر این مطلب است که شریعت و احکام خداوند به جن ها ابلاغ شده است و نزد آنان پیامبرانی که آنان را تبلیغ و انذار کنند، آمده اند.

آیه زیر دال بر این مطلب است که جن ها روز قیامت معذب می شوند:

«قَالَ ادْخُلُواْ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِکُم مِّن الْجِنِّ وَالإِنسِ فِی النَّارِ ». الأعراف: ٣٨

 ((در روز قیامت خداوند به این کافران) می‌گوید: به همراه گروهها و دسته‌هائی از کافران انس و جنّی که پیش از شما (در دنیا مدّتی زندگی کرده‌اند و آن گاه از جهان) رفته‌اند وارد آتش دوزخ شوید!).

و می فرماید:«وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ». الأعراف: ١٧٩

(‏ما بسیاری از جنّیان و آدمیان را آفریده و (در جهان) پراکنده کرده‌ایم).

«لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ». السجدة: ١٣

(من مقرّر کردم که دوزخ را از جملگی افراد (بی‌ایمان و گناهکار) جنّ و انس پر کنم).

آیه زیر دلالت بر این دارد که جن های مؤمن به بهشت می روند:

«وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ * فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ». الرحمن: ٤٦ - ٤٧

(‏هر کسی که از مقام پروردگار خود بترسد، باغهائی (در بهشت) دارد. ‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید؟! ‏) . ‏

مخاطب در این آیه جنیان و انسان ها هستند، زیرا در آغاز سوره طرف سخن این دو گروه هستند و در آیه قبلی از جانب خداوند در حق جن ها اظهار منت و احسان شده مبنی بر اینکه آنها به بهشت خواهند رفت. اگر جن ها به بهشت نایل نمی شدند، خداوند این منت را به رخ آنها نمی کشید.

ابن مفلح در کتابش «الفروغ» می نویسد: در مجموع جن ها مکلّف هستند، جن های کافر باجماع علماء و مذاهب به دوزخ می روند و جن های مؤمن بنابر عقیده امام مالک و شافعی به بهشت می روند. آنها مانند چهار پایان خاک شده از بین نمی روند. پاداش جن های مؤمن نزد امام مالک و شافعی نجات از دوزخ است به خلاف امام ابوحنیفه، لیثب ابن سعد و موافقینشان.

ابن مفلح می گوید: از ظاهر قول اول چنین بر می آید که: جن ها به اندازه ثواب و پاداش خود به بهشت خواهند رفت، ‌بر خلاف عقیده کسانی (امثال: مجاهد) که معتقد هستند جنیان نمی خورند و نمی آشامند. یا اینکه جن ها در اطراف بهشت خواهند بود (امثال: عمربن عبدالعزیز). ابن حامد می گوید: «جن ها در تکلیف و عبادت مانند انسانها هستند».( لواضع انوار البهیته: 2/222 – 223 .)

علامه شبلی بابی را با این عنوان «باب فی ان الجن مکلفون باجماع اهل النظر» مطرح کرده و در آن از حضرت عمر بن عبدالعزیز چنین نقل می کند؛ جنیان نزد بعضی ها به دلیل آیه زیر مکلف و مخاطب هستند:«فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ». الرحمن: ٤٧

(‏پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید؟! ‏).

امام رازی در تفسیر خود می گوید:« همه اتفاق دارند که تمام جن ها مکلف هستند.»

و شبلی از قاضی عبدالجبار چنین نقل می کند: در این مساله که جن ها به اعتقاد اهل نظر مکلف هستند، اختلافی را نمی‌بینم و بعضی از نویسندگان از فرقه حشویه چنین نقل کرده اند:« جن ها در افعال خود مضطر، یعنی مجبورند، پس آنها مکلف نیستند.»

شبلی دلائلی را به شرح زیر برای مکلف بودن جن ها ارائه می دهد:

در قرآن شیاطین مورد لعن و نفرین قرار گرفته اند، خداوند از شرارت و مصیبت آنها ما را بر حذر داشته است، عذابی را که برای آنها تدارک دیده، ‌بیان نموده است. خداوند این خصلت ها را درباره کسانی بیان می کند که با اوامر و نواهی او مخالفت کرده باشد و مرتکب کبیره و هتک حرمت شده باشند و در عین حال قادر به نکردن آنها نیز بوده و توان انجام عملی مخالف آن را نیز داشته باشند. دلیل دیگری برای مکلف بودن جن ها این است که لعن و نفرین شیاطین و بیان حال آنها از مسائل مهم دین اسلام بوده است و قرآن فرموده است که آنها بسوی شر و معاصی دعوت می کنند و گناه را در دلها ایجاد می کنند. همه این مطلب بر مکلف بودن آنها دلالت دارند . دو آیه زیر نیز دال بر تکلیف جن ها می باشند:

«قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * یَهْدِی إِلَی الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَلَن نُّشْرِکَ بِرَبِّنَا أَحَدًا».الجن: ١ – ٢

ابن تیمیه می فرماید: «جن ها بر حسب توان خود در اصول و فروع مامور و مکلف هستند . آنها در تعریف و حقیقت خود مانند انسانها نیستند. پس لازم نیست که اوامر و نواهی آنها مانند اوامر و نواهیی باشند که انسانها بدان مخاطب هستند، البته جن ها در جنس تکلیف به امر و نهی با انسانها شریکند هم چنین در تحلیل و تحریم و در این باره بین مسلمانان اختلافی را نمی‌بینم». غرایب و عجایب الجن ،‌للشبلی: ص 49.

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

منبع: کتاب "دنیای جن و شیاطین"؛ دکتر عمر سلیمان اشقر.

IslamPP.Com